Σύμφωνα με τον ν.3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011) Αρθ. 5, ως σημαντικά στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος (οικοτόπων και ειδών) είναι οι περιοχές Natura, τα Καταφύγια Άγριας Ζωής (ΚΑΖ), τα Εθνικά Πάρκα, οι Εθνικοί Δρυμοί κ.λπ.
Ο Δήμος Καισαριανής αναπτύσσεται στις υπώρειες του όρους Υμηττού, για το οποίο στον Δήμο μελέτης ισχύουν:
● Το ΦΕΚ 544/Δ/20-10-78, «Περί καθορισμού ζωνών ρυθμίσεως και προστασίας της περιοχής του όρους Υμηττού» με το οποίο καθορίζονται δύο ζώνες προστασίας με κλιμακούμενο καθεστώς προστασίας. Οι οριζόμενες ζώνες είναι συνοπτικά οι εξής:
o Η ζώνη Α καθορίζεται ως περιοχή αναψυχής, περιπάτου και υγείας εντός της οποίας επιτρέπεται η δόμηση μόνο των κτιρίων αναψυχής και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Εντός της ζώνης Α απαγορεύεται η ανόρυξη και εκμετάλλευση μεταλλείων και λατομείων όπως και κάθε επέμβαση η οποία θα κατέστρεφε το γεωφυσικό ανάγλυφο.
o Η ζώνη Β καθορίζεται ως περιοχή εγκαταστάσεων μόνον κοινωφελών λειτουργιών, εντός της οποίας επιτρέπεται η δόμηση μόνο κτιρίων χρήσεως αθλητισμού, πολιτιστικών εκδηλώσεων, νοσοκομείων και θεραπευτηρίων εν γένει, Διδακτηρίων, Ορφανοτροφείων, ασύλων και εν γένει κτιρίων προς εξυπηρέτηση ανάλογων ευαγών σκοπών, η δημιουργία αλσών, πάρκων και εν γένει χώρων πρασίνου, ως και η ανόρυξις φρεάτων και οι συναφείς αντλητικές εγκαταστάσεις και υδαταποθήκες.
● Εντάσσεται στο Δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000: “Υμηττός-Αισθητικό Δάσος Καισαριανής-Λίμνη Βουλιαγμένη”(GR3000006), Όρος Υμηττός (GR 3000015).
● Στον Υμηττό, ξεχωρίζει το Αισθητικό Δάσος Καισαριανής το οποίο λόγω της ποικιλομορφίας της βλάστησης αποτελεί το καλύτερο σημείο για τα δασικά πουλιά και εντάσσεται στις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά, Όρος Υμηττός GR 126
● Υφίσταται ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σχινιά – Μαραθώνα, Υμηττού και Ανατολικής Αττικής.
● Έχει χαρακτηριστεί Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους (άρθρο 1, Ν 1469/50, Υπουργική Απόφαση 25638/1858/23.11.68 ΦΕΚ669/30.11.69),
● Προστατεύεται με βάσει το Π.Δ. 575/80 «περί κηρύξεως ιδιαιτέρως ευαίσθητων εις πυρκαγιάς περιοχών δασών και δασικών εκτάσεων ως επικινδύνων».
● Προστατεύεται και από το ρυθμιστικό σχέδιο της Αθήνας (Ν. 1515/85, αριθμ. 2 και 3)
● Νεότερες ρυθμίσεις επιχειρήθηκαν με το ΠΔ «Καθορισμός Μέτρων Προστασίας της Περιοχής του όρους Υμηττού και των Μητροπολιτικών Πάρκων Γουδή - Ιλισίων» (ΦΕΚ 187/Δ/16.6.2011), το οποίο όμως δεν εφαρμόζεται πλέον, λόγω θεσμικών ελλείψεων. Αναμένονται αλλαγές σε αυτό και ήδη έχει εκπονηθεί σχετική ΣΜΠΕ (η οποία βρίσκεται σε φάση διαβούλευσης) με αντικείμενο μεταξύ άλλων το σχέδιο ζωνών, χρήσεων, όρων και ρυθμίσεων προστασίας που εκφράζει το ΠΔ.
Αισθητικό Δάσος Καισαριανής, η περιοχή έχει κωδικό Α17 και αποτελεί ένα από τα 19 δάση που έχουν ανακηρυχθεί ως «Προστατευόμενα Αισθητικά Δάση» στην Ελλάδα. Ανακηρύχθηκε δυνάμει του ΠΔ 91/2201-1974 (ΦΕΚ 31/Α/06-02-1974), με στόχο την αποτελεσματική προστασία του και την παρεμπόδιση της επέκτασης του πολεοδομικού ιστού του λεκανοπεδίου εις βάρος του ορεινού τοπίου. Η έκταση του καλύπτει 4.460 στρέμματα και εκτείνεται από το άκρο της πόλης (συνορεύοντας με την Πανεπιστημιούπολη Αθηνών και τους Δήμους Καισαριανής και Βύρωνα) μέχρι τις βραχώδεις δυτικές πλευρές του Υμηττού σε υψόμετρο 760 μ. Πρόκειται για την έκταση που περιβάλλει το ιστορικό μοναστήρι της Καισαριανής, η οποία αναδασώθηκε με πρωτοβουλία και ευθύνη της Φιλοδασικής Ένωσης.
Η περιοχή του Σκοπευτηρίου Καισαριανής, σύμφωνα με Προεδρικό Διάταγμα του 1978, θεωρείται δασική έκταση και ανήκει στη Β’ Ζώνη προστασίας του Υμηττού (Φ.Ε.Κ. 544 Δ’/1978).
Όσον αφορά στην Καισαριανή, στο πλαίσιο των πολυάριθμων χειμάρρων (125 περίπου) που διαρρέουν τα πλαγιές του Υμηττού, από τους σημαντικότερους είναι ο Ηριδανός. Επιπλέον, από τις σημαντικότερες πηγές του Υμηττού βρίσκονται στην περιοχή της Καισαριανής. Οι πηγές του Ηριδανού έχουν ιεραρχηθεί ως υδατόρεμα Β' Προτεραιότητας στο νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας (νόμος 4277/2014) (Παράρτημα ΙΧ, άρθρο 20, παράγραφος 3α) και βάσει των προβλεπομένων, τα υδατορέματα Β' και Γ' προτεραιότητας οριοθετούνται εντός πενταετίας (άρθρο 20, παράγραφος 5).
