ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΣΙΚΙΝΟΥ - ΔΗΜΟΥ ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΥ - ΔΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ

Draughts and Floods

Draughts and floods

The Cyclades are an arid group of islands, with low rainfall that falls mostly during the short and mild winters. For generations lost in history, islanders have adapted through remarkable ingenuity: any building was equiped with features to capture rainwater like cisterns. Spring water was dispersed through irrigation systems in the valleys and meadows. Drystone terraced slopes slowed runoff water and retained soil and moisture for pasture and agriculture.
This ancient cultural landscape as expression of human activity on the Islands is now stripped of vegetation due to overgrazing and abandonment of traditional farming. The resulting break in the water cycle is intensifying desertification with higher temperatures. The islands are caught in a vicious cycle: drought begets impermeable ground, which begets floods, which begets further land degradation and water loss.
The Kampos valley, core agricultural area with Kato Kampos as flood plane for the Pretezi and sdfsd have been heavily built especially during the last 20 years. This is leading to loss in agricultural land, unsealed soil, as well as important flood plains (25% have been lost), area for primary infiltration and crucial for the replentishment of the water table.
I am clearly missing any reference in the spatial planning proposal of the most basic necessity of human subsistance on an arid island. Only in the last year permission for 12 new deep drill wells all over the island have been granted, still the water supply is merely keeping up with the current demand (page 74 of the presentation).
Ios iarrying capacity already passed as per relevant studies by Roikos, Municipality of Ios, Save Ios is calling for a very careful planning of the longterm trajectory of the island’s development.
The WWF in the framework of the MedReset project has produced concise scientific study of the Kampos valley floods and droughts situation, which was also presented in May 2025 to the Roikos team.
One would expect that the findings of such a study, basic input, would be reflected in a spatial planing for such a crucial area of the island:

Γιαννακάκης, Θ., Γ. Αλεξίου και Ν. Γεωργιάδης. 2025. Ανάλυση των φαινομένων πλημμυρών
και ξηρασίας στην περιοχή της λεκάνης απορροής του Κάμπου (Περιφερειακή ενότητα
Κυκλάδων, Δήμος Ιητών). WWF Ελλάς

5.2 Προτάσεις

Με δεδομένα τα χαρακτηριστικά των φυσικών κινδύνων για την περιοχή του Κάτω Κάμπου
(πλημμύρες, ξηρασίες), προκρίνουμε μια σειρά από προτάσεις που βραχυπρόθεσμα ή
μακροπρόθεσμα, θα μπορούσαν να περιορίσουν τις επιπτώσεις. Φυσικά υπάρχουν και άλλες
πιθανές λύσεις, ωστόσο οι ακόλουθες προτάσεις βασίζονται στη βιωσιμότητα της περιοχής
και στις, όσο το δυνατό μικρότερες, παρεμβάσεις στο τοπίο. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις
χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: α) κατασκευαστικές, β) μικρές αλλά σημαντικές μεταβολές
στις χρήσεις γης, και γ) κανονιστικές και θεσμικές κατευθύνσεις που προαπαιτούν ευρεία
αποδοχή και συναίνεση από την τοπική κοινωνία.

5.2.1 Κατασκευή λίθινων αναβαθμών στα ρέματα του Κάτω Κάμπου

Αποτελεί βασικό αντικείμενο του έργου Med-RESET η μελέτη και ο σχεδιασμός ενός δικτύου
170 περίπου μικρών λίθινων αναβαθμών σε έξι κύρια ρέματα στη λεκάνη απορροής του
Κάμπου της Ίου (ρέματα Μαυρουδή, Μπουρή, Χαρίτου, Περιβόλια, Κώττη, Περτέση) και
ακολούθως η κατασκευή 50 εξ αυτών στο ρέμα του Μαυρουδή (Κουτρόπουλος, 2024). Με
την πλήρη ολοκλήρωση του πλάνου, οι αναβαθμοί αναμένεται να συνδράμουν στην μείωση
του πλημμυρικού κινδύνου, αλλά και στην ενίσχυση της τροφοδοσίας των υπογείων νερών
με τους ακόλουθους τρόπους:
• Οι αναβαθμοί μειώνουν την κλίση των ρεμάτων, ελαττώνοντας έτσι την ταχύτητα της
ροής του νερού. Οι μικρές λεκάνες κατάκλυσης που δημιουργούνται ανάντη των φραγμάτων
έχουν ανασχετική λειτουργία και καθυστερούν το νερό να φτάσει στον Κάτω Κάμπο,
μειώνοντας τις πλημμυρικές αιχμές. Τελικά δεν φτάνει αμέσως όλος ο όγκος του νερού στο
πεδινό τμήμα, αλλά απαιτείται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, δίνοντας χρόνο στα ρέματα να
παροχετεύσουν το νερό προς τη θάλασσα. Η υδρολογική και υδραυλική μελέτη που
σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια του έργου Med-RESET, αναμένεται να δώσει
περισσότερες πληροφορίες για τη συνδρομή των λίθινων αναβαθμών στην αντιπλημμυρική
προστασία της περιοχής.
• Παράλληλα με τη συνδρομή τους στην αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής, η
παραμονή του νερού για μεγαλύτερο χρόνο στης περιοχές κατάκλυσης των αναβαθμών θα
δώσει τη δυνατότητα να αυξηθεί η κατείσδυση και τελικά ο εμπλουτισμός των υπόγειων
νερών (Παπανικολάου και συν. 2024). Εκτιμάται ότι η πλήρης ανάπτυξη των μικρών
αναβαθμών στο σύνολο των προτεινόμενων θέσεων στα έξι ρέματα, αναμένεται να έχει
επίδραση στον εμπλουτισμό των υπογείων νερών, αποτελώντας έτσι μια πρόταση για την
μερική αντιμετώπιση των φαινομένων ξηρασίας. Για να εξετάσουμε τη συμβολή των
αναβαθμών στον εμπλουτισμό του υδροφορέα, έχει ξεκινήσει από τον Μάρτιο του 2024 μια
συστηματική καταγραφή διαφόρων παραμέτρων (στάθμη νερού, αγωγιμότητα, χλωριόντα)
σε 6 πηγάδια και γεωτρήσεις της περιοχής κοντά στο ρέμα του Μαυρουδή, από το τμήμα
Ύδρευσης-Αποχέτευσης του Δήμου. Αυτή η δράση αναμένεται να ολοκληρωθεί ένα έτος μετά
την κατασκευή των αναβαθμών (Νοέμβριος 2025), συλλέγοντας έτσι δεδομένα 21 μηνών.

5.2.2 Αποκατάσταση ποταμών

Είναι προφανές από τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει στην περιοχή ότι σε περίπτωση ακραίων
καιρικών φαινομένων τα ρέματα δεν επαρκούν για την παροχέτευση των νερών στη
θάλασσα, χωρίς να υπάρξουν εκτεταμένες ζημιές. Η λύση να αποκατασταθούν τα ρέματα και
να παύσει η χρήση τους ως δρόμοι μάλλον θεωρείται ανέφικτη, τουλάχιστον στο σημερινό
πλαίσιο συζήτησης, ωστόσο μια εφικτή παρέμβαση που θα μπορούσε να αποσυμφορήσει
την περιοχή, είναι η αποκατάσταση του κάτω τμήματος του Περτέση, κοντά στην εκβολή.
Όπως αναφέρεται στην παράγραφο «Αλλαγές στα υδατορέματα» του κεφαλαίου 4.2.2, η
εκτροπή του Περτέση και η αποκοπή της παλαιάς φυσικής εκβολής από ένα μαντρότοιχο,
δημιούργησε ένα φραγμό και μια αφύσικη ροή του νερού. Σε ακραίες συνθήκες
βροχόπτωσης αυτή η ασυνέχεια του ρέματος μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση της έντασης
των πλημμυρικών φαινομένων. Προτείνεται λοιπόν η αποκατάσταση της φυσικής ροής με την
απομάκρυνση του μαντρότοιχου (Εικόνα 12) και με αντίστοιχες παρεμβάσεις στο παραλιακό
μέτωπο (Εικόνα 25 & Εικόνα 26) ώστε να μπορεί το νερό να διοχετευτεί πιο εύκολα χωρίς να
προκαλεί ζημιές. Οι όποιες παρεμβάσεις στην περιοχή δεν θα πρέπει να περιλαμβάνουν
εκσκαφές και άλλες αλλοιώσεις του εποχικού αλμυρού λιμνίου (Εικόνα 25).

5.2.3 Περιορισμός δόμησης στον Κάτω Κάμπο

Οι δομημένες επιφάνειες καταλαμβάνουν πλέον το 20% της συνολικής έκτασης του Κάτω
Κάμπου, χωρίς να περιλαμβάνονται τα σχεδόν 7 χιλιόμετρα του οδικού δικτύου σε αυτό το
ποσοστό. Η αύξηση της οικιστικής ανάπτυξης είχε ως αποτέλεσμα τον κατακερματισμό των
υγροτοπικών εκτάσεων που λειτουργούν ως πλημμυρικά πεδία σε περίπτωση ακόμα και
μέτριας έντασης βροχοπτώσεων.

Με δεδομένο ότι τα ήδη κατακερματισμένα υγροτοπικά συστήματα δεν θα μπορέσουν να
αποσοβήσουν τις ζημιές από μια ακραία βροχόπτωση, περαιτέρω δόμηση και καταστροφή
των υγροτοπικών εκτάσεων που έχουν απομείνει θα σημαίνει σημαντικά αυξημένο κίνδυνο
για πλημμύρες και καταστροφές. Για να μπορέσουν να αποφευχθούν μελλοντικοί κίνδυνοι, η
πλέον ασφαλής λύση θα ήταν να σταματήσει η δόμηση στον Κάτω Κάμπο και ιδιαίτερα στις
περιοχές που έχει υγροτοπικές εκτάσεις που δρουν ως πλημμυρικά πεδία.
Επιπλέον θα ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση μια παρέμβαση ώστε όλες αυτές
οι κατακερματισμένες εκτάσεις να επικοινωνούν μεταξύ τους ώστε να «μοιράζεται» το
πλημμυρικό φαινόμενο.

Ο έλεγχος της δόμησης είναι απαραίτητος και για ένα ακόμα λόγο. Η οικιστική ανάπτυξη
συνοδεύεται από ανάγκη να αναπτυχθούν υπηρεσίες και δίκτυα υποστήριξης, όπως είναι η
παροχή νερού, οδικό δίκτυο, συλλογή, επεξεργασία και απόθεση απορριμμάτων, ενέργεια,
κ.α. Ειδικότερα για τους υδατικούς πόρους, αυτό θα σημαίνει επιπλέον ζήτηση για νερό που
θα πρέπει να καλυφθεί μέσω των παρακάτω τρόπων:

• Την κατασκευή επιφανειακών ταμιευτήρων. Η συγκεκριμένη λύση, εκτός της
μεταβολής του τοπίου και των υδρολομορφολογικών χαρακτηριστικών στην περιοχή
που θα κατασκευαστεί, παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις πλήρωσης της
λιμνοδεξαμενής σε περίπτωση μειωμένων βροχοπτώσεων, ενώ ενέχει κινδύνους και
για την υποβάθμιση του παράκτιου χώρου. Το παράδειγμα της λιμνοδεξαμενής του
Μυλοπότα όπου τα τελευταία χρόνια είναι άδεια λόγω των μειωμένων
βροχοπτώσεων αλλά και την υφαλμύρωση του παραλιακού μετώπου, είναι
χαρακτηριστικό.

• Νέες γεωτρήσεις και αύξηση των απολήψεων από τους υπόγειους υδροφορείς. Η
λύση αυτή δεν είναι βιώσιμη μιας και συμβάλει στην αύξηση της ξηρασίας και των
φαινομένων ερημοποίησης, στην πιθανή υφαλμύρωση των υπόγειων συστημάτων,
στην υποβάθμιση των εδαφών, κ.α.

• Νέες μονάδες αφαλάτωσης, που σημαίνει ότι θα αυξηθούν οι ενεργειακές
απαιτήσεις του νησιού, άρα και το κόστος νερού ενώ τίθεται πάντα το θέμα της
απόρριψης της άλμης ως παραπροϊόν της παραγωγής του νερού.
Τελικά, ο έλεγχος της δόμησης συνδέεται άμεσα με το μοντέλο ανάπτυξης του νησιού, το
οποίο βέβαια ακολουθεί την τάση που υπάρχει σε όλες τις Κυκλάδες. Τι είδους ανάπτυξη
θέλουμε για την Ίο; Πόσο τουρισμό αντέχει το νησί πριν αρχίζει να γίνεται μη βιώσιμο από
άποψη υποδομών και ιδιαίτερα των υδατικών πόρων; Μήπως η κατακόρυφη αύξηση της
τουριστικής κίνησης που έχει συμβεί από το 2005 είναι ήδη κρίσιμη και
υπεραρκετή; Αυτά είναι μερικά βασικά ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν ώστε να
μπορεί να γίνει ο σχεδιασμός και να μπορεί η Ίος να συνεχίζει να είναι βιώσιμη.

5.2.4 Ορθή χρήση του νερού ως πόρος

Όπως συμβαίνει και στις υπόλοιπες Κυκλάδες, αλλά και σε όλο το νησιωτικό χώρο της
Ελλάδας, η πρόκληση της χρήσης του χώρου, της οικιστικής ανάπτυξης και της φέρουσας
ικανότητας του νησιού επανέρχεται διαρκώς στο προσκήνιο. Ειδικότερα από άποψη
επάρκειας των υδατικών πόρων, που είναι και ο πλέον κρίσιμος πόρος σε ένα περιορισμένο
χώρο, για να μπορεί να είναι βιώσιμο ένα νησί, θα πρέπει να υπάρξουν αυστηροί κανόνες
περιορισμού της οικιστικής ανάπτυξης – όπως αναφέρθηκε παραπάνω - και βέβαια
εξορθολογισμού της χρήσης του νερού, κυρίως τους ξηρούς καλοκαιρινούς μήνες. Οι
επισκέπτες στο νησί καταναλώνουν σημαντικά μεγαλύτερη ποσότητα νερού σε σχέση με τους
μόνιμους κατοίκους. Ενδεικτικά στη Ρόδο η κατά κεφαλήν κατανάλωση νερού ανά τουρίστα
είναι 0,516 m3/ημέρα ενώ ανά μόνιμο κάτοικο 250 m3/ημέρα (Depraetere et al. 2020), στη
Μύκονο, σε πολυτελή ξενοδοχεία η κατανάλωση κυμαίνεται μεταξύ 500-800 λίτρα νερού ανά
διανυκτέρευση ανά φιλοξενούμενο (Atay & Saladié, 2022), ενώ άλλες αναφορές κάνουν λόγο
για καταναλώσεις 250-400 λίτρα/άτομο/ημέρα για τους τουρίστες ενώ αντίστοιχα για τους
μόνιμους κατοίκους η κατανάλωση είναι 150 λίτρα/άτομο/ημέρα9

Εκτός λοιπόν του περιορισμού της οικιστικής ανάπτυξης και του αναπτυξιακού μοντέλου του
νησιού, προτείνεται ο αυστηρός περιορισμός της χρήσης υποδομών που αυξάνουν τη χρήση
νερού όπως πισίνες, ποτιστικοί κήποι, κ.α. μιας και όπως αναδείχθηκε από την παρούσα
μελέτη, η συνεισφορά των πισινών στην χρήση νερού κατά τους θερινούς μήνες ξεπερνάει το
25% της ετήσιας κατανάλωσης νερού. Το παραπάνω μέτρο βέβαια δεν μπορεί να σταθεί
αυτόνομο, αν δεν είναι γνωστός ο αριθμός των γεωτρήσεων που υπάρχουν στο νησί, καθώς
και της δυναμικότητάς τους, ενώ για τον έλεγχο της χρήσης του νερού μπορεί να
εφαρμοστούν αυστηρότερες πολιτικές τιμολόγησης του νερού. Τέλος, απαραίτητη είναι η
ενίσχυση της λειτουργίας παραδοσιακών πρακτικών αποθήκευσης νερού όπως οι στέρνες.