ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΑΜΟΡΓΟΥ

«Το τοπίο είναι η προβολή της ψυχής ενός λαού πάνω στην ύλη», είπε κάποτε ο Ελύτης.

H απουσία Τοπικού Χωρικού Σχεδιασμού δημιουργεί συνθήκες ασφυξίας με την αυξανόμενη πίεση από την ανεξέλεκτη δόμηση και την άναρχη τουριστική ανάπτυξη, με σοβαρές επιπτώσεις στην φέρουσα ικανότητα, το φυσικό περιβάλλον, την αισθητική του τοπίου και την κοινωνική συνοχή των κοινοτήτων μας.
Τι είναι τα μικρονήσια; Αυτόνομες χωρικές επιφάνειες που έχουν πορευτεί αιώνες διατηρώντας την ισορροπία στη φύση, την γη, τον αέρα, το νερό, τα ζώα και τους ανθρώπους.
Τι οφείλει ένα νέο σχέδιο να προσφέρει σε αυτά; Μια λελογισμένη μελέτη και καταγραφή της ιδιομορφίας των οικισμών τους, με στόχο να διασωθεί ο χαρακτήρας τους, να αποτραπεί η συστημική κατάρρευση των υποδομών και των φυσικών πόρων και με σκοπό την ανάσχεση της επέκτασης σε παρθένες ή επισφαλείς περιοχές (με απότομες κλίσεις, γεωλογικούς κινδύνους, περιορισμένη προσβασιμότητα), την προστασία από τον κατακερματισμό της φυσιογνωμίας του τοπίου.
Η μελέτη θα πρέπει πρώτα να αναγνωρίσει ζώνες τεκμηριωμένες με γεωλογικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά και πολιτιστικά κριτήρια. Δεν μπορεί να εφαρμόζεται οριζόντια νομοθεσία για περιοχές κάτω των 2000 κατοίκων όταν τα χωριά μας αριθμούν 200 ή και λιγότερους ανθρώπους. Δεν μπορούν τα όρια ιδιοκτησίας να δεκαπλασιάζονται σε κάποιες περιοχές ή οι επεκτάσεις να καθορίζονται μακροσκοπικά και χωρίς γνώση των άμεσων συνθηκών.
Οι Κυκλάδες έχουν ιδιαίτερη φυσική ευαισθησία: Γεωμορφολογική (π.χ. ηφαιστειακή προέλευση, ευστάθεια εδαφών), Πολιτιστική (ιστορικά μονοπάτια, αρχαιολογικά τοπία, λαϊκή αρχιτεκτονική), Υδροφοροφόρα & ενεργειακή (υποδομές με οριακές δυνατότητες), Τουριστική φέρουσα ικανότητα (πληρότητες >90%, πίεση σε δρόμους/υποδομές).
Η απουσία χωρικών ορίων και προστατευτικών ζωνών οδηγεί στην απορρύθμιση του χώρου: άναρχες οικιστικές εξαπλώσεις, κατακερματισμός του τοπίου, συγκρούσεις χρήσεων, υποβάθμιση των υπηρεσιών.
Ο Χωρικός Σχεδιασμός δεν είναι αποτρεπτικός. Είναι ρυθμιστικός παράγοντας ισόρροπης ανάπτυξης. Και έτσι πρέπει να πορευτεί δρομολογώντας πλαίσια που να την προστατεύουν. Δεν αντιστρατεύεται την ανάπτυξη – τη ρυθμίζει υπεύθυνα και σε απόλυτη συνάρτηση με τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.
• Αρκει να σκύψει με σεβασμό και προσοχή πάνω σε κάθε κομματι εποπτίας του να το εξερευνήσει, να καταγράψει την χειροποίητη ευαισθησία του, τις ισορροπίες που διατηρεί και σε αυτό το πλαίσιο να χρησιμοποιήσει το πλούσιο νομικό πλαίσιο που διαθέτει η χώρα. Οι προτάσεις των μελετών οφείλουν να στηρίζονται τόσο στις σχετικές νομοθεσίες όπως Ν. 4447/2016 (Χωρικός Σχεδιασμός – Τοπικά Σχέδια), Ν. 4759/2020 (Εκσυγχρονισμός Πολεοδομικής Νομοθεσίας), αλλά και στις Ευρωπαϊκές Οδηγίες για προστασία τοπίου, περιοχών υψηλής ευαισθησίας και βιώσιμης ανάπτυξης ( ΕΕ 92/2011, Οδηγία 2001/42/ΕΚ για ΣΜΠΕ), Συνθήκη Λισαβόνας / άρθρο για νησιωτικότητα, Εθνικό Χωροταξικό Τουρισμού (υπό αναθεώρηση)
Προτείνω την συμπλήρωση του συζητούμενου Πολεοδομικού Σχεδίου με την σύνταξη μελετών τεμηρίωσης των περιοχών μελέτης που θα βασίζονται σε τέσσερις (4) κατηγορίες κριτηρίων:
Α. Γεωλογικά – Γεωμορφολογικά
Απότομες κλίσεις / κατολισθητικά φαινόμενα
Ενεργά ρήγματα / ηφαιστειακή δραστηριότητα
Χαμηλή φέρουσα ικανότητα υπεδάφους
Περιοχές υψηλής σεισμικότητας
Β. Περιβαλλοντικά – Οικολογικά
Ενδιαιτήματα ειδών (Natura 2000, Ειδική Οικολογική Σημασία)
Βιοποικιλότητα / φυσικά τοπία
Εγγύτητα σε υδροφόρα στρώματα ή παράκτιες ευαίσθητες ζώνες
Γ. Πολιτιστικά – Αρχιτεκτονικά
Διαδρομές ιστορικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος
Παραδοσιακοί οικισμοί / πολιτιστικά τοπία
Αρχαιολογικές περιοχές, μνημεία, ανεξερεύνητες αρχαιολογικές υποψίες
Δ. Χωροταξικά – Λειτουργικά
Πίεση σε υποδομές: δρόμοι, δίκτυα, αποχέτευση
Υψηλός τουριστικός κορεσμός
Στις μελέτες αυτές κρίσιμος είναι ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στην εφαρμογή των συμπερασμάτων των οποίων θα έχει ουσιαστικό ρόλο παρακολούθησης και εφαρμογής.
Αυτή η προσέγγιση χρησιμοποιείται ήδη:
• από την UNESCO για προστασία πολιτιστικών τοπίων,
• από την IUCN (International Union for Conservation of Nature),
• στην Ιταλία (Zone di Contenimento),
• και στην Ισπανία (Zonas de Protección Paisajística),
ως μηχανισμός τεκμηρίωσης για ενδιάμεση προστασία μεταξύ γενικού χωροταξικού σχεδιασμού και τοπικής δόμησης.
Τα οφέλη είναι πολλαπλά:
Αναβάθμιση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη διαχείριση του χώρου
Ανάκτηση ελέγχου απέναντι σε ανεξέλεγκτες επενδυτικές πιέσεις
Θωράκιση υποδομών και φυσικών πόρων
Τεκμηρίωση για ταχύτερη εκπόνηση Τ.Χ.Σ. και πρόσβαση σε εθνικές και ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις.
Ας τα συμπληρώσουμε. Θα μας οδηγήσει σε σωστά αποτελέσματα.
Βιβιάννα Μεταλληνού