ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΚΥΘΗΡΩΝ

ΕΜΠΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ

ΕΜΠΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΚΥΘΗΡΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

Πριν από δυο χρόνια εγκρίθηκε από το Δήμο Κυθήρων πρόταση για να γίνει μελέτη για τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό των νησιών Κύθηρα και Αντικύθηρα, η οποία και μας παρουσιάστηκε την Παρασκευή 07.02.2025

Με την ιδιότητά μου ως γεωπόνος με 35 χρόνια ενεργή επαγγελματική δραστηριότητα σε πολλούς αγροτικούς και κτηνοτροφικούς κλάδους, αλλά και με την ενασχόλησή μου με μελέτες για επενδυτικά προγράμματα για την ανασυγκρότηση της υπαίθρου, παρατηρώ ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός που μας παρουσιάστηκε , βασίζεται σε αρκετά αρχικά λάθη, παίρνοντας λάθος παραδοχές και βγάζει λανθασμένα αποτελέσματα!

Στα Κύθηρα υπάρχουν σήμερα 63 οικισμοί, διάσπαρτοι στο χάρτη, αρκετά παλιοί, που οι περισσότεροι κατοικούνται, όπως υπάρχουν και συστάδες σπιτιών σε αρκετές περιοχές οι οποίες δεν έχουν ακόμα χαρακτηριστεί ως οικισμοί. Σύμφωνα με την Απογραφή του 2021, τα Κύθηρα έχουν πληθυσμό 3.605 κατοίκους, οι οποίοι διαμένουν σε όλους αυτούς τους οικισμούς και πλέον αυτών σε αγροτικά σπίτια μέσα σε αγροτικές περιοχές. Αυτή η κατανομή, μας δίνει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτό του τόπου, μια διαφορετική φυσιογνωμία του νησιού, που μας κάνει ιδιαίτερους!

Επίσης στα Κύθηρα και στα Αντικύθηρα υπάρχει το καθεστώς της Εγχωρίου Περιουσίας, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης στην οποία ανήκει όλη η μη ιδιωτική γη, κατάλοιπο της αγγλοκρατίας και της ένωσης των νησιών μας με την Ελλάδα, γεγονός που καθιστά τον τόπο μας προνομιούχο!

Η οριοθέτηση αυτών των οικισμών είναι επιβεβλημένη, καθώς αυτή θα δώσει τη δυνατότητα πιο εύκολων αδειοδοτήσεων για κατοικίες. Η πολεοδόμηση νέων οικισμών θα μπορούσε να γίνει μόνο εάν αυτή μπορούσε να διαχωριστεί από τη μεταφορά του συντελεστή δόμησης, καθότι μια τέτοια δυνατότητα θα μπορούσε να αλλοιώσει το νησιωτικό χαρακτήρα των οικισμών και να τους μετατρέψει σε πυκνούς οικισμούς με ογκώδη κτιριακά συγκροτήματα, πράγμα ξένο με τον τόπο μας και άσχημο και ακαλαίσθητο για το μάτι μας!

Αυτή τη στιγμή στα Κύθηρα υπάρχουν περίπου 12.000 καλλιεργούμενα στρέμματα από 500 περίπου καλλιεργητές, κατά κύριο επάγγελμα αγρότες ή αγρότες ειδικού καθεστώτος. Οι καλλιέργειες που κυριαρχούν είναι αυτή της ελιάς για παραγωγή ελαιόλαδου, η καλλιέργεια της αμπέλου για παραγωγή οίνου, και τέλος τα υπαίθρια κηπευτικά. Όλες αυτές οι καλλιέργειες στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι άνυδρες, κι επηρεάζονται πολύ από τις καιρικές συνθήκες. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι πολύ μικρές ετήσιες παραγωγές, με τις περισσότερες φορές να μην καλύπτονται επαρκώς τα κόστη της καλλιέργειας. Στις περιπτώσεις των μικρών οικογενειακών εκμεταλλεύσεων, η ζημιά δεν είναι εμφανής, λόγω της προσωπικής εργασίας. Οι μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις καταντούν ασύμφορες στην καλλιέργειά τους, όταν χρειάζεται να στηριχτούν σε ξένα εργατικά.

Επίσης, σημαντική δραστηριότητα έχουμε στη μελισσοκομία με 50 περίπου ενεργούς σήμερα μελισσοκόμους, έχοντας στην κατοχή τους από 4 έως 6 χιλιάδες μελισσοσμήνη ανάλογα με τη χρονιά και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Το μέλι Κυθήρων είναι ένα ιδιαίτερο μέλι, με εξαιρετικά χαρακτηριστικά και πολύ μεγάλη φήμη, και είναι εξαγώγιμο προϊόν εδώ και πολλά χρόνια!

Εξ αιτίας της αναπτυγμένης μελισσοκομίας, από το 1996 άρχισε να αναπτύσσεται η βιολογική καλλιέργεια στην ελιά, τα αμπέλια, και τα τελευταία χρόνια και στην υπόλοιπη δενδροκομία καθώς και στα κηπευτικά Κυθήρων.

Ταυτόχρονα υπάρχει ελάχιστη ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, κυρίως εκτατικής, και μια οργανωμένη βιολογική μονάδα αυγοπαραγωγής.

Όλη η παραπάνω αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, είναι ήπιας ανάπτυξης, δίνει όμως ένα συμπληρωματικό εισόδημα στην πλειοψηφία των κατοίκων του τόπου μας, είτε είναι επαγγελματίες αγρότες, είτε αγρότες ειδικού καθεστώτος!

Για να μπορέσει αυτός ο πληθυσμός να συγκρατηθεί στον τόπο μας και να μην οδηγηθούμε σε πληθυσμιακή ερημοποίηση, θα πρέπει να δοθεί έμφαση κατά τον πολεοδομικό σχεδιασμό των Κυθήρων αλλά και των Αντικυθήρων, έτσι ώστε να μπορέσουν αυτοί οι μικροεπιχειρηματίες του αγροτικού χώρου να συμπληρώσουν το εισόδημά τους και να έχουν ένα καλό βιοτικό επίπεδο, αυτοί και οι οικογένειές τους, καθώς και να συγκρατήσουν τα παιδιά τους στον τόπο μας. Γι’ αυτό είναι επιτακτική η ανάγκη να συνδυαστεί το αγροτικό εισόδημα με αυτό του αγροτουρισμού καθώς και της αγροτοβιοτεχνίας, δραστηριότητες που γίνονται παράλληλα με την αγροτική δραστηριότητα, και άρα θα πρέπει να επιτρέπονται σε όλο το νησί και όχι σε συγκεκριμένες περιοχές!!!!

Αντιθέτως, η κτηνοτροφία, η οποία αυτή τη στιγμή είναι εκτατική, θα μπορούσε να οργανωθεί ενσταυλισμένη σε συγκεκριμένη και οριοθετημένη περιοχή, και να έχει δίπλα της και οριοθετημένη περιοχή βόσκησης! Με αυτόν τον τρόπο, ελαχιστοποιούνται τα τωρινά προβλήματα με αδέσποτα παραγωγικά ζώα, κυρίως κατσίκια, τα οποία καταστρέφουν οργανωμένες καλλιέργειες και κήπους!

Ταυτόχρονα, η οριοθέτηση ενός ή περισσοτέρων μελισσοκομικών πάρκων, με παράλληλη καλλιέργεια μελισσοκομικών φυτών, θα μπορούσε να σταθεροποιήσει τον πληθυσμό των μελισσοσμηνών και να αυξήσει την παραγωγή Κυθηραϊκού μελιού.

Όσον αφορά τις περιοχές υψηλής γεωργικής παραγωγικότητας, οι οποίες αναδεικνύονται και στα δυο σενάρια ήπιας ανάπτυξης του τόπου, Σενάριο 2 και 3, αυτές είναι τελείως ακατάλληλες για το ανάγλυφο των Κυθήρων, καθόσον απαιτούν αρδευόμενα εδάφη με δημοτική παρέμβαση, κυρίως με κανάλια, γόνιμα εδάφη, με καλή αποστράγγιση και αερισμό και χωρίς πέτρες!!! Επίσης σε αυτές τις περιοχές, δεν επιτρέπονται άλλες δραστηριότητες εκτός από την γεωργική, και η δόμηση είναι ελεγχόμενη και περιορισμένη, αν όχι απαγορευμένη, όπως στον κάμπο της Κωπαϊδας!

Εν κατακλείδι, στα Κύθηρα χρειαζόμαστε ήπια ανάπτυξη της πρωτογενούς παραγωγής σε όλη την επιφάνεια του νησιού, με ταυτόχρονη δυνατότητα ανάπτυξης του αγροτουρισμού και της αγροβιοτεχνίας από αγρότες μέσα στις ΄καλλιεργούμενες εκτάσεις τους, άρα σε όλο το νησί, και όχι περιορισμένα! Ανάπτυξη συγκεκριμένων ζωνών περιοχών βόσκησης και σταυλισμένης κτηνοτροφίας. Οριοθέτηση μελισσοκομικών πάρκων!

Η συγκεκριμένη αγροτική ανάπτυξη, για να μπορέσει να δώσει αποτελέσματα μέσα στην επιδεινούμενη κλιματική κρίση, θα πρέπει να συνοδευτεί από εγγειοβελτιωτικά δημόσια έργα!

Τα τελευταία χρόνια ζούμε στα Κύθηρα τα αποτελέσματα της κλιματικής κρίσης, με έντονες και μακρόσυρτες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών την Άνοιξη, καύσωνα το καλοκαίρι, και έντονες βροχοπτώσεις, που οδηγούν τόνους βρόχινου νερού στη θάλασσα.

Αν και σύμφωνα με το Διαχειριστικό Σχέδιο Εκμετάλλευσης Υδάτων της Ελλάδας που ολοκληρώθηκε το 2021, τα Κύθηρα στον χάρτη υδρολογικής δυναμικότητας φαίνονται πράσινα, δηλαδή με υπόγεια νερά σε καλή ποιοτική και ποσοτική κατάσταση, αυτά δεν αξιοποιούνται.

Εκτός της κακοδιαχείρισης που μπορεί να γίνεται, υπάρχει δυσκολία άντλησης σε περιοχές που βρίσκονται σε μεγάλα βάθη, και συγχρόνως τα βρόχινα νερά καταλήγουν στη θάλασσα, καθώς δεν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές. Επιπλέον, υπεραντλώντας υπόγεια ύδατα που δεν αναπληρώνονται, αλλοιώνεται ο χαρακτήρας της αειφορίας.

Στα Κύθηρα υπάρχουν δυο αρδευτικές υδροληψίες (γεωτρήσεις), μια στο Μυλοπόταμο, η οποία διαθέτει ένα υποτυπώδες αρδευτικό δίκτυο, και άλλη μια στο Κάτω Λιβάδι, η οποία δεν διαθέτει αρδευτικό δίκτυο, αλλά έχει ελεύθερη πρόσβαση για άντληση για όποιον τη χρειάζεται.
Επίσης στα Κύθηρα υπάρχουν αρκετές λεκάνες απορροής των επιφανειακών υδάτων της βροχής, οι οποίες σχηματίζουν ρέματα που οδηγούν τα νερά προς τη θάλασσα. Αυτές οι λεκάνες από αρχαιοτάτων χρόνων, συγκεντρώνουν τις αγροτικές καλλιέργειες και την παραγωγική διαδικασία του νησιού μας. Αυτές είναι:
• η κοιλάδα της Παλαιόπολης με τα τρία της ποτάμια,
• η λεκάνη του Λιβαδίου με εξόδους από το Κατούνι προς τα Κατοχώρια και την Κομπονάδα, καθώς και από τα Λουραντιάνικα προς τον Κάλαμο με κατάληξη στην Κυριακουλού,
• η ρεματιά του Καραβά προς την Πλατιά Άμμο,
• η ρεματιά του Μυλοποτάμου
• η λεκάνη νότια του Ποταμού, που καταλήγει στο φαράγγι της Κακιάς Λαγκάδας

Για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, επιβάλλεται να αξιοποιηθούν αυτές οι λεκάνες, φτιάχνοντας μικροφράγματα και υδατοδεξαμενές, για να δεσμεύονται τα επιφανειακά ύδατα των βροχοπτώσεων, ώστε να μπορούν να αρδεύονται οι κοντινές καλλιέργειες με αρδευτικό σύστημα.

Επίσης θα πρέπει να δημιουργηθεί ΤΟΕΒ (Τοπικό Οργανισμό Εγγείων Βελτιώσεων), όπως γίνεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα, για να συντονίζει την αρδευτική δραστηριότητα.

Ειδικά στην περίπτωση του Μυλοποτάμου, αλλά ίσως και του Καραβά, αυτά τα εγγειοβελτιωτικά έργα μπορούν να ενισχύσουν τα επιφανειακά νερά, που τρέχουν δημιουργώντας καταρράκτες, με αποτέλεσμα να προστατευτεί η φυσική ομορφιά του νησιού.

Τα παραπάνω έργα είναι δυνατόν να αυξήσουν στο διπλάσιο το αγροτικό εισόδημα των Κυθηρίων, με την αύξηση της παραγωγής, που μπορεί να φτάσει στο πενταπλάσιο. Ως αποτέλεσμα, θα είναι δυνατή η επιβίωση από τη μια μεριά, καθώς και η ισόρροπη και εναλλακτική ανάπτυξη από την άλλη. Επιπλέον θα επιτραπεί στους νέους να παραμείνουν στον τόπο τους.

Σχετικά με την συγκράτηση των βρόχινων νερών, καθώς και τη δυνατότητα συγκράτησης των εδαφών από την έκπλυσή τους, ενδείκνυται η συντήρηση των υπαρχόντων αναβαθμίδων καθώς και η δημιουργία καινούργιων. Οι αναβαθμίδες είναι ένα οικολογικό και παραδοσιακό χαρακτηριστικό του νησιού μας, που του δίνουν ένα ιδιαίτερο και θελκτικό ωραίο τοπίο, με τους ελαιώνες και τις υπόλοιπες καλλιέργειες να κρέμονται πάνω σε αυτές!

Όσον αφορά το δευτερογενή τομέα, δραστηριότητες χαμηλής όχλησης παλιές και νέες μπορούν να υπάρχουν παράλληλα με τις δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα και αυτές του αγροτουρισμού σε ολόκληρη την εκτός σχεδίου δόμηση. Φαντασθείτε να μην μπορεί κάποιος οινοπαραγωγός να ιδρύσει μικρό οινοποιείο μέσα στους αμπελώνες του! Ή κάποιος με έναν οπωρώνα να μην μπορεί να ιδρύσει μια μικρή μονάδα παρασκευής μαρμελάδων από τα φρούτα του! Τέτοιες μονάδες εντάσσονται στις μονάδες χαμηλής όχλησης!

Σχετικά με τις μονάδες μεσαίας όχλησης, αυτές θα έπρεπε να βρίσκονται σε συγκεκριμένη ζώνη, μακριά από τις οικιστικές και τουριστικές περιοχές.

Η τουριστική δραστηριότητα του νησιού, μέχρι σήμερα είναι εποχική, με πολύ μικρή διάρκεια, αν και σε αυτήν, μαζί και με την εστίαση, απασχολείται μεγάλο ποσοστό του ενεργού πληθυσμού του νησιού! Το να επιτραπεί να ιδρυθούν μεγάλες τουριστικές μονάδες στο νησί, άνω των 60 κλινών εντός οικισμών, θα αλλοιώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Κυθήρων!

Επίσης στην εκτός σχεδίου περιοχή θα μπορούσαν όπως προαναφέρθηκε, να συνυπάρχουν αγροτικές εκμεταλλεύσεις με αγροτουριστικές μονάδες έως 15 κλίνες, με τους αντίστοιχους βοηθητικούς χώρους τους. Τα αγροτουριστικά καταλύματα έχουν μεγάλη ζήτηση και αυξημένη επισκεψιμότητα! Η ίδρυση άλλου τύπου τουριστικών επιχειρήσεων εκτός οικισμών, αλλοιώνει το τοπίο!

Αντιθέτως, το να ανοίξει η παράκτια ζώνη σε όλο το νησί, δημιουργώντας πρόσβαση σε μεγαλύτερο τμήμα της ακτογραμμής και αναπτύσσοντας τουριστικά αυτήν, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της επισκεψιμότητα του τόπου, και σε ένταση το καλοκαίρι, αλλά και επιμηκύνοντας την τουριστική περίοδο.

Ταυτόχρονα η περαιτέρω ανάπτυξη των μονοπατιών, η ανάδειξη των μοναστηριών και των ξωκλησιών, η περιποίηση και καθαριότητα των κάστρων, η αναστήλωση των αγγλικών σχολείων και η ανάδειξη των υπαίθριων αρχαιοτήτων μας, δημιουργούν εναλλακτικές μορφές τουρισμού, που επιμηκύνουν και αυτές με τη σειρά τους την τουριστική περίοδο!

Μέσα από αυτή την λογική, οι περιοχές με ειδικά καθεστώτα προστασίας, μπορούν να αναδειχτούν και να αξιοποιηθούν τουριστικά, επιτρέποντας την ίδρυση τουριστικών καταλυμάτων μικρής κλίμακας! Με αυτόν τον τρόπο, τεράστιες ανεκμετάλλευτες και εγκαταλειμμένες εκτάσεις αξιοποιούνται προς όφελος της ήπιας ανάπτυξης του τόπου!

Η αναβίωση των Α και Β ζωνών στην επεκτεινόμενη με ΥΑ στις 30.12.2018, στην αρχαιολογική περιοχή της Παλαιόπολης, μόνο προβλήματα μπορεί να επιφέρει στους ιδιοκτήτες της περιοχής! Ήδη δεν δίνεται η δυνατότητα περίφραξης και προστασίας των ιδιοκτησιών με συρματοπλέγματα, παρά μόνο με λιθοδομή με αφανές αρμό ύψους έως 75 εκατοστά! Επίσης απαγορεύεται με παρότρυνση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας η δόμηση σε ύψος άνω των 3,5 μέτρων! Δεν χρειάζονται περαιτέρω οικοδομικοί περιορισμοί!

Τέλος η ανάπτυξη των Κυθήρων και Αντικυθήρων μπορεί να γίνει χωρίς την ίδρυση αιολικών πάρκων, γεγονός στο οποίο αντιτίθεται σύσσωμο όλο το νησί! Αντί για αυτά, μπορεί να ενισχυθεί η ενεργειακή κοινότητα των Κυθήρων και Αντικυθήρων, δημιουργώντας φωτοβολταϊκά πάρκα, για την κάλυψη των αναγκών του τόπου μας.

Γενικά τα προσχεδιασμένα σενάρια για τον πολεοδομικό σχεδιασμό των Κυθήρων και Αντικυθήρων 2 και 3, θέλουν ανασχεδιασμό και συγχώνευση, με προσοχή στις ιδιαιτερότητες του τοπίου, των υπαρχουσών δραστηριοτήτων και των κατοίκων των δυο νησιών. Η ανάπτυξη του τόπου θα πρέπει να προχωρήσει, παρά τις αντιδράσεις όλων αυτών που θέλουν να συντηρήσουν το νησί ως ένα ησυχαστήριο μεγαλύτερων ηλικιών!

Θέλουμε τα παιδιά μας, που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στα Κύθηρα, να μπορέσουν να επιστρέψουν μετά τις σπουδές τους στα Κύθηρα, και να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά και κοινωνικά στον τόπο τους!

Για όλα αυτά τα παραπάνω χρειάζεται συγκοινωνία, καράβια, λιμάνια, αεροδρόμιο!
Για όλα αυτά τα παραπάνω χρειάζονται σχολεία με δασκάλους, νοσοκομείο με γιατρούς, εσωτερική συγκοινωνία με λεωφορεία!
Για όλα αυτά τα παραπάνω χρειάζονται αθλητικά κέντρα σε όλο το νησί, πολιτιστικά κέντρα, κινηματογράφος για να παίζουν τα παιδιά μας τις δικές τους ταινίες που έχουν βραβευτεί!
Για να μπορέσουμε να είμαστε άνθρωποι με ίσες ευκαιρίες με τους υπόλοιπους κατοίκους της Ελλάδας, και όχι ικέτες του εκάστοτε πολιτικού που κυβερνάει τον τόπο!

Εμπρός για την Ανασυγκρότηση των Κυθήρων!

Σύνταξη πρότασης Έλενα Μαγείρου,
Γεωπόνος, Βιοκαλλιεργήτρια.
Μόνιμη κάτοικος Κυθήρων εδώ και 25 χρόνια!