ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΣΥΡΟΥ - ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ

Απαραίτητες προσαρμογές στο Σενάριο 2 (στον ελάχιστο χρόνο διαβούλευσης)

Το Ινστιτούτο Σύρου καταθέτει την παρούσα εισήγηση στο πλαίσιο της διαβούλευσης για το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΤΠΣ) του Δήμου Σύρου–Ερμούπολης. Στηρίζουμε την ανάγκη θεσμικού εκσυγχρονισμού του χωρικού σχεδιασμού του νησιού και αναγνωρίζουμε ότι το Σενάριο 2 (Σενάριο Ήπιας Παρέμβασης) αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική και υλοποιήσιμη βάση για την επόμενη δεκαετία.

Ωστόσο, θεωρούμε ότι απαιτούνται στοχευμένες βελτιώσεις, ώστε το Σενάριο 2 να γίνει πραγματικά αποτελεσματικό, σύγχρονο, περιβαλλοντικά υπεύθυνο και κατάλληλο για τις ανάγκες της Σύρου — ενός νησιού με μοναδική φυσιογνωμία, έντονη πολιτιστική κληρονομιά και αυξημένες πιέσεις από άναρχη εκτός σχεδίου ανάπτυξη.

Για τον λόγο αυτό, η εισήγησή μας προτείνει ενίσχυση του Σεναρίου 2, και όχι αντικατάστασή του. Εντοπίσαμε, στο πολύ μικρό διάστημα διαβούλευσης, τα παρακάτω οκτώ (8) σημεία που απαιτείται αλλαγή από τους μελετητές:

1. Ενσωμάτωση της Μελέτης NATURA – Αναγκαία για τη συνοχή του νησιού
Το ΤΠΣ, όπως παρουσιάστηκε, δεν ενσωματώνει επαρκώς τις προτάσεις της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (ΕΠΜ) για την Επάνω Μεριά, ούτε τη λογική των Προεδρικών Διαταγμάτων NATURA που πρόκειται να εκδοθούν.
Το Ινστιτούτο Σύρου θεωρεί ότι η Σύρος πρέπει να αντιμετωπίζεται ενιαία. Το βόρειο τμήμα (Επάνω Μεριά) είναι ο μεγαλύτερος φυσικός πόρος του νησιού, αλλά και το νοτιότερο τμήμα (εκτός NATURA) δέχεται τεράστια πίεση δόμησης. Η προστασία του τοπίου δεν μπορεί να τεμαχίζεται. Το ΤΠΣ πρέπει να «κλειδώνει» από τώρα τις κατευθύνσεις NATURA έτσι ώστε, όταν εκδοθούν τα Προεδρικά Διατάγματα, να μην προκύψει σύγκρουση ρυθμίσεων ή κενό προστασίας.

2. Εκτός Σχεδίου Δόμηση – Αρτιότητα 8 στρ. & Δραστικός Περιορισμός
Το Ινστιτούτο Σύρου θεωρεί ότι η εκτός σχεδίου δόμηση έχει οδηγήσει σε απώλεια φυσικού τοπίου, αύξηση ενεργειακού αποτυπώματος, κατακερματισμό γης, εκτεταμένη πίεση στο οδικό δίκτυο και ασύμβατη ανοικοδόμηση με το κυκλαδικό τοπίο.
Το Σενάριο 2 προτείνει σε συγκεκριμένες ΠΕΧ αρτιότητα 8 στρ. Ωστόσο, αυτή η ρύθμιση πρέπει να καταστεί γενικευμένη σε όλη την εκτός σχεδίου περιοχή και όχι μόνο σε περιοχές ήπιας τουριστικής ανάπτυξης. Πρέπει επίσης να συνοδεύεται από δραστικό περιορισμό νέας εκτός σχεδίου δόμησης, και συγκεκριμένα προτείνουμε απαγόρευση δόμησης σε μη προσβάσιμες ή περιβαλλοντικά ευαίσθητες ζώνες, απαγόρευση δόμησης χωρίς νόμιμη πρόσβαση σε κοινόχρηστο δρόμο, κατάργηση πρακτικών ιδιωτικών «δρόμων δουλείας» που οδηγούν σε τεχνητή νομιμοποίηση και απαγόρευση μεγάλης κλίμακας τουριστικών επενδύσεων τύπου «βίλες με πισίνες» σε απομονωμένες περιοχές.
Η αύξηση της αρτιότητας στα 8 στρ. δεν είναι τιμωρητικό μέτρο, αλλά αναγκαίο εργαλείο
προστασίας του κυκλαδικού τοπίου, περιορισμού του real estate υψηλής όχλησης και εξορθολογισμού της διάσπαρτης δόμησης.
Παράλληλα, εφόσον υιοθετηθεί η αρτιότητα των 8 στρ., πρέπει να γίνει πρόβλεψη επεκτάσεων οικισμών και πολεοδόμησης τους ώστε οι πραγματικές στεγαστικές ανάγκες της κοινωνίας να μην μετατοπίζονται στην εκτός σχεδίου δόμηση.

3. Προστασία Τοπίου – Καθορισμός Ζωνών Τοπιακής Ευαισθησίας
Το ΤΠΣ οφείλει να ορίσει ζώνες προστασίας τοπίου, όπου η δόμηση θα απαγορεύεται ή θα επιτρέπεται μόνο υπό αυστηρούς όρους. Σε αυτές πρέπει να ενταχθούν οι απομονωμένες παραλιακές ζώνες χωρίς οδική πρόσβαση, οι απόκρημνες βραχώδεις περιοχές, οι αδόμητες περιοχές με υψηλή αισθητική αξία, οι περιοχές όπου θα απαιτούνταν δυσανάλογες υποδομές για να υποστηρίξουν δόμηση και τα μέτωπα ακτογραμμής που διατηρούν ακόμα παρθένα χαρακτηριστικά.
Η προοπτική να «ανοίξουν» οι περιοχές αυτές μέσω δρόμων και να οδηγηθούν σε τουριστική ή οικιστική ανάπτυξη θα σημάνει το τέλος του φυσικού τοπίου της Σύρου.

4. Δασικές Εκτάσεις – Ως Αδόμητες και Χωρίς Πρόσθετες Χρήσεις
Η δασική γη πρέπει να χαρακτηρίζεται ως αδόμητη, να μην επιδέχεται νέες χρήσεις και να λαμβάνεται υπόψη στον συνολικό υπολογισμό αδόμητων εκτάσεων του νησιού.
Η μη ενσωμάτωση αυτού του κανόνα σήμερα οδηγεί σε λανθασμένη εντύπωση «διαθέσιμης» γης.

5. Χωροθέτηση ΑΠΕ – Ειδικά για Φωτοβολταϊκά
Το Ινστιτούτο Σύρου υποστηρίζει την ανάγκη ενεργειακής μετάβασης, αλλά όχι σε βάρος του τοπίου, ούτε με διάσπαρτες εγκαταστάσεις χωρίς χωρικό σχεδιασμό.
Απαιτείται καθορισμός αυστηρών ζωνών ΑΠΕ (φωτοβολταϊκών), απαγόρευση εγκαταστάσεων σε περιοχές υψηλής αισθητικής αξίας και απαγόρευση διάσπαρτων μικροεγκαταστάσεων που κατακερματίζουν το τοπίο.
Οι ΑΠΕ πρέπει να σχεδιάζονται, όχι να «εμφανίζονται».

6. Ο Ναυπηγικός Χώρος του Νεωρίου – Ιστορική Μονάδα με Σύγχρονες Υποχρεώσεις
Το Νεώριο αποτελεί σημαντικό βιομηχανικό κεφάλαιο, ιστορικό χώρο εργασίας, μέρος της συλλογικής μνήμης της πόλης και στοιχείο της ταυτότητας της Ερμούπολης. Ωστόσο, βρίσκεται μέσα στον αστικό ιστό σε άμεση γειτνίαση με κατοικίες, σχολεία, υγειονομικές μονάδες και σε περιοχή τουριστικού ενδιαφέροντος.
Συνεπώς, το ΤΠΣ πρέπει να εξασφαλίσει ότι το Νεώριο (ONEX) θα συνεχίσει να λειτουργεί αλλά με σύγχρονες απαιτήσεις και προδιαγραφές. Θα πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως οι σύγχρονοι περιβαλλοντικοί όροι όπως προβλέπουν οι Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (BAT) σε επίπεδο ΕΕ. Οφείλει το ΤΠΣ να φροντίσει να μειωθεί η όχληση (ηχορύπανση, σκόνη, εκπομπές από αμμοβολές και βαφές) καθώς δεν γειτνιάζει απλώς αλλά είναι μέρος του Παραδοσιακού Οικισμού της Ερμούπολης.
Ο στόχος δεν είναι ο αποκλεισμός του Νεωρίου ούτε η απαξίωσή του, αλλά η ασφάλεια των κατοίκων, η προστασία της πόλης και η προσαρμογή της μονάδας στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα.

7. Μεγάλα Έργα – ΧΥΤΑ και λοιπές κρίσιμες υποδομές
Το ΤΠΣ πρέπει ρητά να εξασφαλίσει τη δυνατότητα συνέχισης λειτουργίας του ΧΥΤΑ, χωροθέτησης νέων υποδομών περιβάλλοντος, εφαρμογής έργων απαραίτητων για την ασφάλεια του νησιού (π.χ. αντιπλημμυρικά, υδροδότηση, διαχείριση λυμάτων).
Η ύπαρξή τους εντός προστατευόμενων περιοχών πρέπει να αντιμετωπίζεται μέσω ειδικών πολεοδομικών εργαλείων και όχι να αφήνεται σε αμφισημίες.

8. Οριοθέτηση Οικισμών προ του '23 και εξασφάλιση ολοκλήρωσης σύγχρονου ρυμοτομικού και πολεοδομικής μελέτης για την Ερμούπολη
Είναι απαραίτητο να οριοθετηθούν οριστικά οι οικισμοί προ του '23 και να δοθούν σαφείς κατευθύνσεις για την ολοκλήρωση του Πολεοδομικού Σχεδιασμού της Ερμούπολης. Ένας από τους πρώτους οικισμούς της Ελλάδας, με ιδιαίτερο χαρακτήρα, το μεγαλύτερο οικιστικό σύνολο νεοκλασικής αρχιτεκτονικής παγκοσμίως, αξίζει να έχει ένα σύγχρονο ρυμοτομικό σχέδιο και εργαλείο πολεοδομικής ανάπτυξης. Αυτή τη στιγμή έχει μείνει 200 χρόνια πίσω, και δεν υπάρχει καμία προσπάθεια να επιλυθούν τα σοβαρά προβλήματα χρήσεων, όρων δόμησης, αρχιτεκτονικής προστασίας και εξασφάλισης κοινόχρηστων χώρων (έχουν απομείνει ελάχιστοι). Το ΤΠΣ οφείλει να προτείνει σαφείς κατευθύνσεις για την πολεοδομική μελέτη και να προετοιμάσει τις συνθήκες θεσμοθέτησής της.

Η Σύρος έχει τη μοναδική ευκαιρία να αποκτήσει το πρώτο πραγματικά σύγχρονο και υπεύθυνο χωρικό της σχέδιο μετά από δεκαετίες. Το Ινστιτούτο Σύρου καταθέτει τις προτάσεις του με στόχο ένα νησί βιώσιμο, ισορροπημένο και ανθεκτικό.