ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΥΔΡΑΣ

Το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΤΠΣ) της Ύδρας (ορθή επανάληψη)

Το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΤΠΣ) της Ύδρας
Α. Η μοναδικότητα του παραδοσιακού οικισμού της Ύδρας που ξεπηδάει από τη θάλασσα και σκαρφαλώνει πάνω στον άγριο βράχο, σχεδόν κατακόρυφα με τα υπέροχα αρχοντικά της, τα καπετανόσπιτα και τα λαϊκά της σπίτια, που δημιουργήθηκε σε διάρκεια αιώνων από ντόπιους τεχνίτες, αποτελεί τον μοναδικό τουριστικό πόρο του νησιού. Ο οικισμός αυτός, μαζι με το φυσικο περιβαλλον του νησιου και σε συνδυασμό με το μοναδικό πλεονέκτημα της απαγόρευσης χρήσης πάσης φύσεως οχημάτων, κατέστησε την Υδρα διεθνή πόλο έλξης τουριστών. Η μεγάλη επισκεψιμότητα, η υψηλή ζήτηση από ξένους για απόκτηση ιδιοκτησίας ως δεύτερης κατοικίας ή και προς εκμετάλλευση και η αποκλειστικη σχεδον απασχοληση των κατοικων του νησιου με τον τουρισμο , εχει ως συνεπεια την αύξηση του κόστους ζωής των κατοίκων, την πώληση της γης τους, την φυγή τους (ιδιαιτερα των νεων) στην πρωτεύουσα με αποτέλεσμα την σταδιακη ερήμωση και υποβάθμιση του νησιου.

Β. Όραμα για την Ύδρα και Στόχοι για την μελέτη ΤΠΣ είναι :
1. • Η παραμονή των μόνιμων κατοίκων στο νησί με την δημιουργία θέσεων εργασίας σε παραγωγικούς τομείς :
Την αγροτική παραγωγή (γεωργία και κτηνοτροφία),
Τη βιοτεχνια. Η οικοδομικη δραστηριοτητα αποτελει σημαντικο τομεα απασχολησης των κατοικων. Υπενθυμιζεται οτι στην Υδρα λειτουργουσαν και λειτουργουν ξυλουργικά εργαστήρια. Σιδηρουργεια υπηρχαν στα Γυφτικα. Καρνάγια υπηρχαν στο Μαντράκι και τον Παλαμιδά (σε κάποιες παλαιότερες εποχές μάλιστα και εντός του λιμανιού). Στο Καμίνι λειτουργούσαν εργαστήρια κεραμικής, ενώ υπήρχαν και σπουδαίοι ραφτάδες, κεντήστρες κ.ά. καθώς και χρυσοχόοι!
Η τέχνη αποτελει βασικο τομεα δραστηριότητας και δημιουργικής απασχόλησης στο νησί. (Παραρτημα της Σχολης Καλων Τεχνων λειτουργουσε στο Αρχοντικο Τομπαζη, ζωγραφοι Γκικας, Τετσης, Βυζαντιος...)
Όλες αυτές οι δραστηριότητες με τις δυνατοτητες που προσφερει η συχρονη τεχνολογια μπορούν να πολλαπλασιασουν το ενδιαφερον των νεων του νησιου, να προσελκυσουν ξενους τεχνιτες, καλλιτεχνες και ερευνητες, να ενισχυσουν την οικονομία του νησιου και να κρατησουν την Υδρα ενεργητικη και παραγωγικη σε ολη τη διαρκεια του χρονου λειτουργώντας συμπληρωματικά στον τουρισμό.
2. • Η διατήρηση και η ανάδειξη του πλούσιου οικιστικού αποθέματος του οικισμού, ιδιαίτερα στο κεντρικό και το νότιο τμήμα του (την Κιάφα). Επιβάλλεται να δοθούν κίνητρα για την ανακατασκευή και χρήση τους ως πρώτης ή και δεύτερης κατοικίας (από φοιτητές της σχολής, δημόσιους υπαλλήλους, νέα ζευγάρια, κοινωνική κατοικία). Πολλές γειτονιές έχουν ερημωθεί και επιβάλλεται να αναζωογονηθούν.
3. • Η απέναντι ακτή της Πελοποννήσου, αποτελούσε για την Ύδρα ανέκαθεν τον ζωτικό της χώρο.
- Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Υδραίοι μετέφεραν από εκεί νερό, καθώς πάντα υπήρχε έλλειψη. Τα πηγάδια και το βρόχινο νερό δεν επαρκούσαν για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων.
- Οι πρόκριτοι της Ύδρας επί τουρκοκρατίας, όπως και πολλοί κάτοικοι της Ύδρας σήμερα, είχαν και έχουν κτήματα στην απέναντι αργολική ακτή.
- Τα προϊόντα και τα οικοδομικά υλικά μεταφέρονται από την Αργολίδα στο λιμάνι της Ύδρας.
- Τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι ήδη επικοινωνούν συχνότερα με την αντικρινή στεριά και έχουν οργανώσει τις μετακινήσεις τους ιδιωτικά με την δημιουργία χώρων στάθμευσης στο Μετόχι και ενός απλού αγκυροβολίου για τα ταχύπλοα που τους μεταφέρουν στην Ύδρα.
Κατά συνέπεια η επικοινωνία αυτή θα πρέπει να οργανωθεί ακόμη περισσότερο και στις δύο πλευρές (Πελοπόννησο και Ύδρα) για τον ελλιμενισμό των απαιτούμενων πλοίων, για την εξυπηρέτηση των επιβατών, και για την μεταφορά των εμπορευμάτων.
4. • Το νησί της Ύδρας προσφέρεται για επιλεκτικό (και όχι μαζικό) τουρισμό, καθώς και για εξειδικευμένο πολιτιστικό, θρησκευτικό (στα μοναστήρια, εκκλησίες), περιπατητικό και θαλάσσιο τουρισμό. Προτεινονται μικρής κλίμακας τουριστικές εγκαταστάσεις.
5. • Υποδομές, δίκτυα.
- Οδικό Δίκτυο.
Ο οικισμός της Ύδρας από τον τρόπο δημιουργίας του διαμορφώθηκε χωρίς οδικό δίκτυο, χωρίς αποχετεύσεις, χωρίς κοινόχρηστους χώρους.
Οδικό δίκτυο δεν μπορεί να δημιουργηθεί μέσα στον οικισμό γιατί θα διαλυθεί ο παραδοσιακός, ιδιαίτερος χαρακτήρας του. Δεν είναι βεβαίως ο μοναδικός οικισμός χωρίς οδικό δίκτυο στον ελλαδικό χώρο. Ανάλογες περιπτώσεις εντοπίζονται και στην ηπειρωτική χώρα (π.χ. στο Πήλιο και στην Πελοπόννησο και την Ήπειρο), καθώς και σε νησιά, ενώ πλήθος οικισμών χωρίς οδικό δίκτυο υπάρχουν και στο εξωτερικό.
Στο Μαντράκι και στον Παλαμιδά ήταν εγκατεστημένα καρνάγια. Στον Βλυχό, την Επισκοπή και τον Παλαμιδά εξοχικές κατοικίες και στον Δοκό αγροικίες. Η Ύδρα δεν είχε επομένως ανάγκη δημιουργίας οδικού δικτύου. Οι μετακινήσεις εντός του οικισμού και από τον οικισμό στις αγροτικές τους δραστηριότητες γίνονταν πεζή ή με τα ζώα. «Οι ίσες ευκαιρίες στην κινητικότητα» που προτείνονται από το ΤΠΣ εντός του οικισμού για εξυπηρέτησή των κατοίκων κυρίως μεγάλης ηλικίας δεν μπορούν να γίνουν εντός του οικισμού με χάραξη οδικού δικτύου ώστε όλοι οι κάτοικοι σε όλες τις γειτονιές να εξυπηρετούνται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Κάθε γειτονιά έχει τα δικά της συγκριτικά πλεονεκτήματα που αντισταθμίζουν το μειονέκτημα της εύκολης προσβασιμότητας.
Το οποιοδήποτε οδικό δίκτυο προταθεί θα αφορά την διασύνδεση του ή των οικισμών εξωτερικά με άλλους οικισμούς ή με άλλες δραστηριότητες που θα χωροθετηθούν εκτός οικισμών, αγροτικές εγκαταστάσεις, βιοτεχνικές εγκαταστάσεις, (καρνάγια, ξυλουργεία, σιδηρουργεία, κ.α.).
- Λιμενικές Εγκαταστάσεις.
Νέες λιμενικές εγκαταστάσεις ή βελτιώσεις υπαρχουσών για εξυπηρέτηση των βιοτεχνικών εργαστηρίων που θα προταθούν από τη μελέτη (π.χ. Παλαμιδάς, καρνάγια)
- Ύδρευση. Το ζήτημα του νερού είναι ζωτικής σημασίας για το νησί. Η συγκέντρωση του βρόχινου νερού, τόσο κατά οικοδομή (παλαιά ήταν υποχρεωτική η κατασκευή δεξαμενής και όχι βεβαίως πισίνας), η κατασκευή ταμιευτήρων πάνω από τον οικισμό, η αφαλάτωση, απαιτούν οργάνωση και «έξυπνη» μελέτη καθόσον η επάρκεια τους είναι ένας από τους παράγοντες καθορισμού του βαθμού αντοχής του οικισμού σε οικιστές.
- Η αποχέτευση, η διαχείριση των αποβλήτων και των απορριμμάτων απαιτούν «έξυπνες λύσεις», όπως και η τροφοδοσία με ηλεκτρική ενέργεια και τα δίκτυα διανομής του ρεύματος (αντικατάσταση όλων των ηλεκτρολογικών ικριωμάτων). Η αειφορία και η χρήση Α.Π.Ε. είναι πολύ ευκολότερο να εφαρμοσθούν σε ένα μικρό νησί σαν την Ύδρα. Είναι ευκαιρία να αποτελέσει η Ύδρα το πρότυπο έξυπνου νησιού της χώρας.

Γ. Όσον αφορά τις προτεινόμενες εναλλακτικές
1. - Θα πρέπει να εκτιμηθεί η δυναμικότητα του υπάρχοντος οικιστικού αποθέματος, κυρίως εντός του οικισμού της Ύδρας, ώστε εξ αυτού, σύμφωνα με την χωρητικότητα του νησιού σε πληθυσμό, να προκύψουν οι ανάγκες σε νέα κατοικία. Η οποιαδήποτε οργάνωση νέου οικισμού θα αφορά κυρίως σε β’ κατοικία ή μικρής κλίμακας τουριστικά καταλύματα.
2. - Θα πρέπει να γίνει και να εγκριθεί η μελέτη για την οριοθέτηση των ζωνών στο νησί με βάση τον Αρχαιολογικό Νόμο, ώστε να είναι γνωστό το είδος της παρέμβασης που επιτρέπεται σε κάθε χώρο και να μη γίνεται κατά περίπτωση η εξέταση της κάθε ιδιοκτησίας, και παράλληλα να μην αλλοιώνεται ο οικοδομικός ιστός και το φυσικό περιβάλλον. Η μελέτη προαπαιτεί ακριβή αποτύπωση και γνώση της παρούσας και παρελθούσας κατάστασης των ιδιοκτησιών! Το κτηματολόγιο θα μπορούσε να βοηθήσει ως προς αυτό.
3. - Στον οικισμό της Ύδρας δεν θα πρέπει να αναζητηθούν λύσεις για «ίσες ευκαιρίες για κινητικότητα» των κατοίκων σε κάθε γειτονιά με την διάνοιξη δρόμων, διότι θα καταστραφεί ο οικιστικός ιστός του παραδοσιακού οικισμού. Μόνο «έξυπνες λύσεις κατά περίπτωση».
4. - Οι ανάγκες για κοινωνική κατοικία θα πρέπει να καλυφθούν από την αξιοποίηση (ανακατασκευή, επισκευή κ.λπ.) του υπάρχοντος οικιστικού αποθέματος στον οικισμό.
5. - Θα πρέπει να προβλεφθούν χώροι κατάλληλοι για οχλούσες βιοτεχνικές εγκαταστάσεις (ξυλουργικά εργαστήρια, καρνάγια, σιδηρουργεία κ.α.) εκτός οικισμού και να εξασφαλισθεί η επικοινωνία τους με τον οικισμό (οδικώς και διά θαλάσσης).
6. - Ο ημίονος να αποτελεί πάντα μέσο μετακίνησης ατόμων και εμπορευμάτων ή δομικών υλικών. Άρα θα πρέπει να υπάρξουν οργανωμένες σύγχρονες μονάδες σταυλισμού τους!

Συγκεφαλαιώνοντας: Η εναλλακτική Α’ κρίνεται «υπερβολική» για την Ύδρα, η Δ’, μάλλον δεν αποτελεί εναλλακτική λύση. Ουσιαστικά προκρίνεται η Β’, με την παραλλαγή της την Γ’, που εμφανίζουν κενά κυρίως ως προς την διασύνδεση του νησιού με την Πελοπόννησο.