ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΠΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ παρουσίαση 1.4.2025

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΠΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ
(παρουσίαση στο Δήμο 01.04.2025 )

Ο Δήμος Ηρακλείου Αττικής είναι ένας περίκλειστος Δήμος από άλλους δήμους χωρίς δυνατότητα επεκτάσεων του σχεδίου πόλης λόγω έλλειψης γης .Η τελευταία επέκταση είναι αυτή της περιοχής Μαγκουφανα =Φιξ που ολοκληρώνεται τώρα. Αποτελεί μια πολεοδομική ενότητα - τμήμα του συμπαγούς συγκροτήματος της Μητροπολιτικής παροχής Αττικής με αλληλεπιδράσεις με τις όμορες πολεοδομικές ενότητες των όμορων δήμων και της ευρύτερης μητροπολιτικής περιοχής. Βασική παράμετρος ανάλυσης των στοιχείων της υπάρχουσας κατάστασης η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν και κατα την διαμόρφωση των προτάσεων.

Μερικές παρατηρήσεις :

Α. Από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν ο πληθυσμός βάσης της περιοχής (2024) είναι 50.927 άτομα και η πληθυσμιακή χωρητικότητα της περιοχής είναι 55.537 άτομα
Ο Δείκτης Υφιστάμενου Κορεσμού Πληθυσμού (2024) είναι 0,90 και ο Δείκτης Αναμενόμενου Κορεσμού Πληθυσμού (15ετιας -2039) είναι 0,92 . Ως συμπέρασμα επιτρέπεται η αύξηση της χωρητικότητας δηλ, αύξηση Σ.Δ. δεδομένου του πεπερασμένου της εκτάσεως του δήμου ο οποίος είναι συνεκτικός και χωρίς δυνατότητες επεκτάσεων σχεδίου.

Στην εισήγηση του όμως ο Δήμαρχος ανέφερε για πρόταση μείωσης ΣΔ το οποίο δεν συνάδει με τα στοιχεία της χωρητικότητας της περιοχής ούτε με τα στοιχεία δόμησης της περιοχής. .

Β. Στα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σχετικά με την επάρκεια κοινωφελών εξυπηρετήσεων αναφέρθηκε σημαντικό έλλειμμα σε αθλητικές εγκαταστάσεις (αναγκαίες εκτάσεις βάσει πολεοδομικών προτύπων 300.162 τμ έναντι πραγματικής έκτασης μόλις 39.639 τμ. ), αλλά και σε κοινόχρηστους χώρους πρασίνου (ελάχιστη επιφάνεια βάσει πολεοδομικών προτύπων 500.270 τμ και υφιστάμενοι 158.045 τμ ) αναφέροντας ότι σε τμήματα Μητροπολιτκων Περιοχών από τις προδιαγραφές μπορούν να υπάρξουν αποκλίσεις χωρίς όμως να προσδιορίζονται αυτές ούτε εληφθησαν υπόψιν σχετικά στοιχεία Υπερτοπικών υποδομών σε όμορους δήμους Υπενθυμίζω μόνον ότι στο όριο του Δήμου Ηρακλείου βρίσκεται όμορα το Ολυμπιακό Αθλητικό Συγκρότημα στον όμορο Δήμο Αμαρουσιου. Όσον αφορά το πράσινο υπάρχουν επίσης το Άλσος Νέας Φιλαδελφειας , το Άλσος της Φιλοθεης στους ομωνυμους δήμους και λίγο μακρύτερα το Άλσος Συγγρού στον Δήμο Αμαρουσιου που είναι υπερτοπικής σημασίας. Επίσης υπάρχει και διάσπαρτο πράσινο σε πεζοδρόμια , κοινόχρηστους χώρους κλπ.
Όσον αφορά το νεκροταφειο αναφέρθηκε ότι δεν επαρκεί μεν αλλά προτείνει την κατάργηση του ώστε να γίνει χώρος πρασίνου. Αδιαννόητο και με κοινωνικές συνέπειες που δημιουργούν και προβλήματα κοινωνικής συνοχής δεδομένου ότι στην περιοχή μελέτης εκτός από το ορθόδοξο κοιμητήριο υπάρχει και το μοναδικό νεκροταφείο της Αττικής των καθολικών και στο Δήμο διαβιούν πολλοί καθολικοί. Στην αντίδραση των κατοίκων στο γεγονός ότι υπάρχουν οι τάφοι των προγόνων τους και δεν επιθυμούν την απομάκρυνση, η απάντηση από πλευράς μελετητών ότι θα μπορούσαν να διατηρηθούν μόνον οι οικογενειακοί τάφοι δεν επαρκεί. Η ένταξη της ευρύτερης περιοχής του νεκροταφείου σε μεγαμπλοκ ορίζοντας την ως Περιοχή Ανάπλασης για την δημιουργία χωρών πρασίνου , οπτικής απομόνωσης, λειτουργικής κυκλοφοριακής δομής κλπ είναι η λύση.

Γ. Στα προβλήματα αναφέρθηκαν μεταξύ άλλων το πρόβλημα στάθμευσης και κυκλοφοριας των οχημάτων σε τοπικό επίπεδο που προκύπτει από την αύξηση ιδιοκτητών οχημάτων λόγω αύξησης του πληθυσμού και του βιοτικού επιπέδου στην περιοχή αλλά το 50% των ιδιοκτητών δεν διαθέτει χώρο στάθμευσης. Αποτέλεσμα να σταθμεύουν σε μη θεσμοθετημένους χώρους (στις οδούς) ακόμη και σε θέσεις που αποκλείονται από τον Κ.Ο.Κ. , δηλαδή παράνομα με συνέπεια μείωση της κυκλοφοριακής ροής και πολλές φορές μπλοκάρισμα αυτής.
Η ύπαρξη πολυκατοικιών χωρίς θέσεις στάθμευσης αντίστοιχες των οχημάτων που διαθέτουν οι κάτοικοι αποτελεί σοβαρό πρόβλημα
Επίσης ως σημαντικό πρόβλημα αναφέρθηκε η ύπαρξη των συνεργείων αυτοκινήτων κατα μήκος της οδού Ηρακλείου που εξυπηρετούν και όμορους δήμους με αποτέλεσμα την ρύπανση της περιοχής και για τον λόγο αυτό προτείνεται η απομάκρυνση τους.
Για τα προβλήματα που προκύπτουν από την υπερτοπική κυκλοφορία έχουν δρομολογηθεί μελέτες που τα επιλύουν και λαμβάνονται υπόψιν όπως επίσης για τα κυκλοφοριακά προβλήματα έχει συνταχθεί η μελέτη ΣΒΑΚ που υλοποιείται σταδιακά.
Τα προβλήματα που αναφέρθηκαν δηλαδή έχουν σχέση κυρίως με την ιδιοκτησία των αυτοκινήτων και τον τροπο που αντιλαμβάνονται το δικαίωμα της χρήσης τους στην λειτουργία των κοινόχρηστων χώρων από τους ιδιοκτήτες τους σε συνδυασμό με τους ιδιωτικούς χώρους.

Δ. Στα στοιχεία που προβλήθηκαν σε χάρτες υπήρχαν ανακρίβειες που αφορούν τα θεσμοθετημένα ΡΣ και χρήσεις.
Απεικόνιζαν ως υπάρχουσες χρήσεις ρυμοτομικά σχέδια τα οποία δεν είναι πλέον νόμιμα. Πλείστα των ΡΣ που αναφέρονται αποτελούν αποφάσεις Νομάρχη του 1988 που τροποποιουσαν σημειακά το ΡΣ προκειμένου να χαρακτηρίσουν την χρήση χώρου ως Πρασίνου, χωρίς να έχει προχωρήσει η απαλλοτρίωση του χώρου και για τις οποίες έχουν εκδοθεί αποφάσεις δικαστηρίων για την άρση τους αλλά σε κάθε περίπτωση έχουν αυτοδίκαια αρθεί με τον ν. 4759/2020 λόγω μη συντέλεσης της απαλλοτρίωσης. Μάλιστα στο ΓΠΣ του 1997 δεν καθορίζεται η συγκεκριμένη χρήση αλλά προσδιορίζεται η χρήση της Γενικής κατοικίας. Επι πλέον υπάρχουν αιτήσεις στον Δήμο για τις οφειλόμενες ενέργειες του και οι οποίες βρίσκονται σε εκκρεμμοτητα χωρίς ο Δήμος να πράττει τα οφειλόμενα. Στην προκειμένη δε περίπτωση δεν υπάρχει δυνατότητα επανυποβολής απαλλοτρίωσης παρά μόνον άμεσης εξαγοράς
Η μελέτη πρέπει να ελέγξει τα στοιχεία και να διορθώσει την αποτύπωση των δεδομένων που χρησιμοποιεί ως υπόβαθρο για τις προτάσεις της στην επόμενη φάση.

Ε. Στις προτάσεις που εξειδικεύουν τους στόχους αναφέρεται:
“ Καθορισμός χρήσης πρασίνου ή/και αθλητισμού σε όλους τους χώρους δημόσιους ή ιδιωτικούς οι οποίοι μπορούν να αποδοθούν στον τοπικό πληθυσμό ως κοινόχρηστοι 
 Δέσμευση κενών γηπέδων και η απόδοση τους στη χρήση στάθμευσης, ιδιαίτερα κατά μήκος οδικών αξόνων/τοπικών πολεοδομικών κέντρων, τα οποία φιλοξενούν πληθώρα εμπορικών δραστηριοτήτων, χρήσεις αναψυχής και εστίασης, και συνεργεία, όπως η Λ. Πλαπούτα, η Λ. Ηρακλείου και η Μαρίνου Αντύπα “
χωρίς όμως να υπάρχει αναφορά για πόσους δημόσιους αφορά ούτε για το μέγεθος των ιδιωτικών χωρών που θα δεσμευτούν και προϋπολογισμό του αντίστοιχου κόστους προκειμένου να υπάρχει ρεαλιστικό αποτέλεσμα στο ΤΠΣ, ούτε υπάρχει αναφορά σε χάρτη των δημοσίων και ιδιωτικών χωρών που προτείνεται να δεσμευτούν ώστε να προκύπτει η ανάλυση κόστους / οφέλους από την παρέμβαση και η συμμετοχή αυτής της πρότασης στην πραγματοποίηση των στόχων.

Ζ. Ένας τρόπος ανάκτησης κοινόχρηστων χωρών χωρίς κόστος αποτελεί το περιβαλλοντικό εργαλείο του άρθρου 10 του ΝΟΚ , για το οποίο το ΣτΕ κατα την πρόσφατη απόφαση προσωρινής ακύρωσης της χρήσης του ανέφερε ότι αυτό πρέπει να ενταχθεί στο πολεοδομικό σχεδιασμό. Επομένως πρέπει να καθοριστεί για το συνεκτικό οικιστικό τμήμα ζώνη χρήσης του άρθρου 10 ΝΟΚ υπό όρους, σε περιοχές με ΣΔ από 1,2, για τα οικόπεδα που έχουν μέγεθος μεγαλύτερο από δυο φορές τουλάχιστον την αρτιότητα Α που ισχύει , υπό την προϋπόθεση της δημιουργίας κτηρίων Β κατα ένα λιγότερο από τα κτήρια που θα προέκυπταν εάν κτίζονταν τόσα κτήρια όσα άρτια οικόπεδα προκύπτουν υπό τις προϋποθέσεις μείωσης της κάλυψης και απόδοσης σε κοινή χρήση ποσοστού του εμβαδού του οικοπέδου. Η ζώνη αυτή έχει τις προϋποθέσεις δημιουργίας και επιβάλλεται να διαμορφωθεί λόγω των πολεοδομικών συνθηκών που περιγράφονται στο σημείο Α

Η. Το όραμα - στόχος της δημιουργίας μιας σύγχρονης λειτουργικής συνεκτικής οικιστικής περιοχής που αντιμετωπίζει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, με ανθεκτικότητα στις προκλήσεις, τις απαραίτητες εξυπηρετήσεις και με υγιεινές συνθήκες διαβίωσης για τους κατοίκους της απαιτεί την Αρχιτεκτονική Ανάπλαση των Κοινόχρηστων Χώρων ώστε οι συνδυασμένες και κατάλληλες επεμβάσεις σε αυτούς να αποδώσουν λειτουργικά αποτελέσματα: πεζοδρόμια μεγαλύτερου εύρους με δενροφυτευση, δίκτυο τοπικής κίνησης οχημάτων σε συνδυασμό με δημιουργία χωρών στάθμευσης , δίκτυο πεζόδρομων ποδηλατοδρόμων σε συνδυασμό με καθιστικά και χώρους πρασίνου. Ο καθορισμός τέτοιων ζωνών είναι απαραίτητος . Τα μεγαμπλοκ είναι μια μορφή τέτοιας ανάπλασης που μπορεί να γίνεται επιλεγμένα και σταδιακά στη συνέχεια.
Χωρίς το εργαλείο των Αρχιτεκτονικών Αναπλάσεων των Κοινόχρηστων Χώρων η πόλη δεν μπορεί να ανανεωθεί η πόλη ούτε να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις λειτουργικότητας και ανθεκτικότητας.

Θ. Το προτεινόμενο σενάριο 2 έχει θετικά αναγνωρίζοντας προβλήματα σύγκρουσης χρήσεων γης και υιοθετώντας λύσεις που διαφοροποιούν τις ζώνες ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ με απομείωση χρήσεων που έχουν χρησιμοποιηθεί υπερβολικά, ενώ προτείνει περιοχή ΑΜΙΓΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ στην περιοχή της επέκτασης. Πρέπει όμως να ληφθούν υπόψη κατα την επεξεργασία του τα ζητήματα που αναφέρονται για την υιοθέτηση ενός ΤΠΣ ρεαλιστικού υπηρέτη των στόχων για την βελτίωση των λειτουργιών της πόλης και των καλύτερων συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων.

ΥΓ. Αναρτήθηκε από τον Δήμο στη διαβούλευση μια μη θεσμική πρόταση την οποία δεν έχω τον χρόνο να κρίνω. Πρώτη όμως , δια γυμνού οφθαλμού διαπίστωση, είναι ότι έλαβε υπόψιν την αντίδραση που υπήρξε για την απομάκρυνση του νεκροταφείου και αυτό εμφανίζεται εκ νέου στο προτεινόμενο σχέδιο.
Από τους στόχους του Δήμου σημειώνω τους σημαντικούς και επισημαίνω τρόπους εφαρμογής που ανέπτυξα στο παρόν σημείωμα
Στον εντοπισμό των περιοχών που χρήζουν ειδικής προστασίας ή έχουν κοινωφελή προορισμό, με τον καθορισμό κατάλληλων χρήσεων γης,
Στην αξιοποίηση της δημόσιας και δημοτικής ακίνητης περιουσίας ή/και άλλων ανενεργών και εγκαταλελειμμένων χώρων, ( απαιτείται ανάλυση κόστους για τα ιδιωτικά )
✓ Στη προστασία, διαχείριση και ανάδειξη της φυσικής, πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, του τοπίου και των μνημείων,
✓ Στην επαν-ιεράρχηση του οδικού δικτύου και τη βελτίωση της κυκλοφοριακής οργάνωσης της περιοχής,
✓ Στην υπόδειξη, προτεραιοποίηση και ανάδειξη – θεσμοθέτηση όλων των μεγάλων έργων οικιστικής και χωρικής αναδιοργάνωσης της πόλης,
✓ Στην διεύρυνση των ευκαιριών και δυνατοτήτων απόκτησης κοινόχρηστων χώρων και χώρων κοινωνικών εξυπηρετήσεων, συμπεριλαμβανομένων και χώρων οργανωμένης στάθμευσης για τους δημότες και τους διερχόμενους και εργαζόμενους της πόλης. (Επιτυγχάνονται με τις παραπάνω προτάσεις )
✓ Στο σχεδιασμό και την υλοποίηση χωρικών παρεμβάσεων που ενισχύουν την αστική ανθεκτικότητα και ελαχιστοποιούν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής,
✓ Στον προσδιορισμό της νέας αναπτυξιακής φυσιογνωμίας του Δήμου ως φιλήσυχης πόλης κατοικίας.

ΑΝΝΑ ΜΕΛΑΝΙΤΟΥ
Δρ. Αρχιτέκτων
ΜΔΕ. Μηχανικός του Κυκλοφοριακού (Συγκοινωνιολόγος)
ΜΔΕ. Στον Πολεοδομικό και Χωροταξικο Προγραμματισμό Εφαρμοσμένο στις Μητροπολητικες Περιοχές (Πολεοδόμος Χωροτάκτης )