ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΤΟΠΙΚΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - Η ΑΡΧΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

Προοίμιο -Σκοπός του παρόντος
Το παρόν αποσκοπεί στην καταρχήν τοποθέτηση της Δημοτικής Αρχής επί των σεναρίων που παρουσιάστηκαν από τη Μελετητική Ομάδα του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Δήμου Ηρακλείου Αττικής, σε εκδήλωση δημόσιας παρουσίασης που πραγματοποιήθηκε γι’ αυτό το σκοπό στις 01.04.25.
Οι σκέψεις και προτάσεις που ακολουθούν στηρίζονται σε ένα πλαίσιο στρατηγικής για το νέο χωροταξικό προσανατολισμό του Δήμου όπως καταρτίστηκε σε προκαταρκτικό επίπεδο έπειτα από εντατική συνεργασία της Δημοτικής Αρχής, των υπηρεσιών του Δήμου και του Τεχνικού Συμβούλου Re.De-Plan AE Consultants που προσλήφθηκε γι’ αυτό το σκοπό. Κύριο μέλημα αυτής της συνεργασίας ήταν η έγκαιρη προετοιμασία του Δήμου για τη χάραξη της χωροταξικής πολιτικής και η διατύπωση των βασικών απόψεων που καθορίζουν τον αισιόδοξο χάρτη απεικόνισης του οράματος της Δημοτικής Αρχής για το Δήμο Ηρακλείου στον μέλλοντα χρόνο.
Το παρόν αποτελεί σύνοψη των απόψεων που παρουσιάστηκαν από τον Δήμαρχο της πόλης στην ως άνω εκδήλωση παρουσίασης του σχεδιασμού της Μελετητικής Ομάδας που εργάζεται εκ μέρους του Υπουργείου Περιβάλλοντος και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.
Το εν λόγω πλαίσιο στρατηγικής, όπως ακολουθεί συνοπτικά και αξονικά, τίθεται υπόψη των αρμοδίων υπηρεσιών και της Μελετητικής Ομάδας, ενόψει των επιγενόμενων εργασιών που πρόκειται να υλοποιηθούν. Κυρίως όμως τίθεται υπόψη των δημοτών και κατοίκων του Δήμου Ηρακλείου με σκοπό την υποβοήθηση του δημόσιου διαλόγου που επιβάλλεται να εξελιχθεί στο πλαίσιο της διαβούλευσης που ήδη διεξάγεται εντός της ασφυκτικής χρονικής προθεσμίας των πέντε ημερών από την παρουσίαση της πρότασης των Μελετητών. Το ίδιο πλαίσιο στρατηγικής, όπως ειδικότερα θα εξειδικευθεί και ολοκληρωθεί στο επόμενο χρονικό διάστημα, αναμένεται να αποτελέσει τη βάση της διαβούλευσης που πρόκειται να ακολουθήσει στο τελικό στάδιο αξιολόγησης των προτάσεών των Μελετητών, πριν την τελική διατύπωση και έγκριση του νέου Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου Ηρακλείου.
Η Δημοτική Αρχή, θέτοντας στην κρίση κάθε ενδιαφερόμενου το παρόν σχέδιο χωροταξικής πολιτικής, διατηρεί το δικαίωμα να επανέλθει και να αναθεωρήσει, να επανεξετάσει και να επαναδιατυπώσει κάθε σκέψη της και για κάθε αντικείμενο και θέμα που αποτελεί ύλη του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου, στηριζόμενη σε σκέψεις και προτάσεις που θα διατυπωθούν τόσο από τους πολίτες και δημότες του Δήμου Ηρακλείου όσο και κατά την οργανική συζήτηση που θα ακολουθήσει στο πλαίσιο του Δημοτικού Συμβουλίου με σκοπό την έγκριση των τελικών προτάσεων του Δήμου που θα υποβληθούν αρμοδίως. Ως εκ τούτου κάθε σκέψη που βελτιώνει τις προτάσεις που ακολουθούν είναι καλοδεχούμενη και επιδιωκόμενη, καθώς θα αποδεικνύει τις ωφέλειες και τη θετική εξέλιξη που θα ακολουθήσει, επιβραβεύοντας την παρούσα δημοσιοποίηση θέσεων- προτάσεων της Δημοτικής Αρχής.

Εισαγωγή
H εκπόνηση του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΤΠΣ) στο Δήμο Ηρακλείου, διαφαίνεται και είναι ευκαιρία διαχείρισης και επίλυσης πολλών και σημαντικών ζητημάτων, αλλά και αναστοχασμού σχετικά με τον προσανατολισμό χωρικών κατευθύνσεων που πρέπει να υιοθετηθούν για την πόλη στις δεκαετίες που έρχονται.
Αυτή η ευκαιρία, πέραν της δυνατότητας που παρέχεται για τον καθορισμό χρήσεων γης καθώς και άλλων πολεοδομικών ρυθμίσεων και περιορισμών που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες, μπορεί και επιβάλλεται να αξιοποιηθεί με σκοπό να συμβάλει στη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για τον ζητούμενο αναπτυξιακό προσανατολισμό της πόλης, παράλληλα με τη διατήρηση του κοινωνικού χαρακτήρα, ο οποίος μπορεί να ενισχυθεί, αν υιοθετηθεί ο ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός της χωροταξικής υποδομής της πόλης.
Ο Δήμος Ηρακλείου, ήδη από το 1931, διαθέτει εγκεκριμένο Ρυμοτομικό Σχέδιο σε όλη του σχεδόν την έκταση. Έκτοτε καταγράφονται περίπου 300 εγκρίσεις – τροποποιήσεις – αναθεωρήσεις και επεκτάσεις ρυμοτομικών σχεδίων που αφορούν μεταξύ άλλων και σε κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους. Συνολικά, μέχρι σήμερα αριθμούνται 280 εγκεκριμένα ρυμοτομικά σχέδια, ενώ την τελευταία 20ετία (2004-2024) έχουν εγκριθεί 23 ρυμοτομικά σχέδια.
Με την αρ. 62959/3144/07.05.1993 ΥΑ, ο Δήμος αποκτά για πρώτη φορά Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο για τμήμα της έκτασης του. Το τελευταίο εγκεκριμένο ΓΠΣ (υπ’ αρ. 21602/4262/09.07.1997 ΚΥΑ) καθορίζει τη «γενική κατοικία» (του άρθρου 3 του από 23.02.87 Π.Δ.), ως αποκλειστική και γενικευμένη χρήση γης στο σύνολο του Δήμου. Όπως αποδείχθηκε από την εξέλιξη των γεγονότων, πρόκειται για μια άστοχη γενίκευση με ποικίλες αρνητικές επιπτώσεις που κατεγράφησαν στις δεκαετίες που ακολούθησαν και οδήγησαν σε μια έντονα πυκνοδομημένη πόλη με σημαντικά μειωμένους κοινόχρηστους χώρους και ελλειμματικές κοινωνικές υποδομές. Ενδεικτικό παράδειγμα αυτών των αρνητικών επιπτώσεων είναι το αποτέλεσμα που αποτυπώνεται στην ύπαρξη και λειτουργία «απροσδιόριστου» αριθμού επαγγελματικών εγκαταστάσεων στο χώρο της επισκευής αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών, το πλήθος των οποίων ξεπερνάει κατά πολύ τις ενδοδημοτικές ανάγκες, καλύπτει μεγάλο μέρος απαιτήσεων και αναγκών όμορων Δήμων, ρυπαίνοντας υπέρμετρα το τοπικό περιβάλλον.
Λαμβάνοντας υπόψη τα προηγηθέντα, το νέο ΤΠΣ θα πρέπει να στηρίζεται στη συσχέτιση και τον βέλτιστο συνδυασμό των χαρακτηριστικών που επικαθορίζουν θετικά ή αρνητικά την υπάρχουσα κατάσταση με την εκπλήρωση ενός θετικού οράματος για την πόλη, όπως αυτό μπορεί να εκφραστεί στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου σχεδίου χωρικής οργάνωσης και ανάπτυξης του ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ.
Υιοθετώντας αυτό ως βασική θεώρηση και επιλογή, κάλλιστα μπορούμε να οδηγηθούμε στους στρατηγικούς στόχους και τις προτάσεις που ακολούθως διατυπώνονται σε επίπεδο προκαταρτικής τοποθέτησης της Δημοτικής Αρχής.

Οι στρατηγικοί στόχοι για ένα πρότυπο χωρικής οργάνωσης για το Δήμο Ηρακλείου
Οι στρατηγικοί στόχοι της οικιστικής ανάπτυξης και χωρικής οργάνωσης του Δήμου Ηρακλείου, από άποψη κατευθύνσεων και χρήσεων γης, οι οποίοι επιβάλλεται να αποτυπωθούν ξεκάθαρα στο νέο ΤΠΣ θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να αποσκοπούν:
✓ Στην ορθολογική και βιώσιμη οργάνωση των χρήσεων γης,
✓ Στη βέλτιστη εξειδίκευση των κατευθύνσεων του υπερκείμενου σχεδιασμού, του ΡΣΑ,
✓ Στη διαμόρφωση ενός χωρικού προτύπου για το σύνολο του Δήμου Ηρακλείου, το οποίο θα συμβάλλει στην ανάδειξη του ρόλου του στην Περιφερειακή Ενότητα Βορείου Τομέα Αθηνών,
✓ Στη διατήρηση, ενίσχυση, ανάδειξη και αξιοποίηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής,
✓ Στον εντοπισμό των περιοχών που χρήζουν ειδικής προστασίας ή έχουν κοινωφελή προορισμό, με τον καθορισμό κατάλληλων χρήσεων γης,
✓ Στην αξιοποίηση της δημόσιας και δημοτικής ακίνητης περιουσίας ή/και άλλων ανενεργών και εγκαταλελειμμένων χώρων,
✓ Στη προστασία, διαχείριση και ανάδειξη της φυσικής, πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, του τοπίου και των μνημείων,
✓ Στην επαν-ιεράρχηση του οδικού δικτύου και τη βελτίωση της κυκλοφοριακής οργάνωσης της περιοχής,
✓ Στην υπόδειξη, προτεραιοποίηση και ανάδειξη – θεσμοθέτηση όλων των μεγάλων έργων οικιστικής και χωρικής αναδιοργάνωσης της πόλης,
✓ Στην διεύρυνση των ευκαιριών και δυνατοτήτων απόκτησης κοινόχρηστων χώρων και χώρων κοινωνικών εξυπηρετήσεων, συμπεριλαμβανομένων και χώρων οργανωμένης στάθμευσης για τους δημότες και τους διερχόμενους και εργαζόμενους της πόλης.
✓ Στο σχεδιασμό και την υλοποίηση χωρικών παρεμβάσεων που ενισχύουν την αστική ανθεκτικότητα και ελαχιστοποιούν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής,
✓ Στον προσδιορισμό της νέας αναπτυξιακής φυσιογνωμίας του Δήμου ως φιλήσυχης πόλης κατοικίας.

Τα μεγάλα θέματα και οι προτάσεις της Δημοτικής Αρχής
Η ταξινόμηση των μεγάλων θεμάτων, τα οποία συνιστούν προβλήματα για τη χωρική οργάνωση της πόλης, οδηγεί στις προτάσεις που πρέπει να καθορίσουν το συνολικό πλαίσιο του νέου Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου και έχουν ως ακολούθως:
- Όπως ήδη αναφέρθηκε, μια βασική αστοχία του υφιστάμενου ΓΠΣ αφορά στην ύπαρξη και λειτουργία «απροσδιόριστου» αριθμού επαγγελματικών εγκαταστάσεων στο χώρο της επισκευής αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών, το πλήθος των οποίων ξεπερνάει κατά πολύ τις ενδοδημοτικές ανάγκες. Πρόκειται για οχλούσες εγκαταστάσεις πρατηρίων βενζίνης και συνεργείων αυτοκινήτων, τα οποία εκτείνονται σε μεγάλο ανάπτυγμα των οδών Ηρακλείου, Μαρ. Αντύπα, Πλαπούτα, Ιφιγενείας, Κασταμονής και Κύμης, δημιουργώντας πολλαπλές αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες σε όλο το εύρος των ρύπων που προκαλούνται από τη λειτουργία τους, συμπεριλαμβανομένων και των σημαντικών κυκλοφοριακών επιπτώσεων.
- Η παραπάνω αρνητική εξέλιξη έχει τις ρίζες της στο γεγονός ότι όλος ο Δήμος, βάσει του ισχύοντος Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου έχει λάβει τη χρήση της «γενικής κατοικίας», στο πλαίσιο της οποίας επιτρέπεται γενικευμένα η ανάπτυξη σημαντικών οχλουσών χρήσεων χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς.
- Στο νέο ΤΠΣ υπάρχει η ανάγκη για ανάδειξη ζωνών «αμιγούς κατοικίας» σε μεγάλο εύρος της επικράτειας του.
- Η παραπάνω προοπτική συνδέεται και με την υιοθέτηση ενός προγράμματος σταδιακής μετεγκατάστασης και απομάκρυνσης οχλουσών χρήσεων από οδικούς άξονες και περιοχές που δε συνάδουν με τις συνθήκες ασφαλούς και ποιοτικής στάθμης κατοίκησης.
- Στο πλαίσιο του νέου Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου δεν θα πρέπει να δεχτούμε αβασάνιστα τη δυνατότητα ανάπτυξης όλων των ειδικών χρήσεων που είναι επιτρεπτές στις περιοχές της «Γενικής Κατοικίας». Με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα θα πρέπει να εντοπίσουμε ζώνες Γενικής Κατοικίας με αποκλεισμό ειδικών χρήσεων που δεν συνάδουν με τον οικιστικό χαρακτήρα που θέλουμε να δώσουμε στην πόλη μας πχ Τουριστικά Καταλύματα μεγάλης κλίμακας. Με ανάλογο τρόπο πρέπει να προσεγγίσουμε τόσο το Πολεοδομικό Κέντρο όσο και τα Κέντρα Γειτονιάς, αναγνωρίζοντας τις πραγματικές συνθήκες και αποκλείοντας μελλοντικά φαινόμενα περιβαλλοντικής επιβάρυνσης του αστικού ιστού της πόλης.
- Σύμφωνα με την καταγραφή που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της παρούσας προετοιμασίας, για την αποτύπωση των θεσμοθετημένων χώρων πρασίνου, διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν σημαντικοί χώροι κοινόχρηστου πρασίνου οι οποίοι δεν έχουν αποδοθεί ως δημόσιοι χώροι. Αυτή η αρρυθμία πρέπει να αποκατασταθεί, όπου αυτό καθίσταται εφικτό με βάση τις συνθήκες της πραγματικότητας και με κύρια προτεραιότητα τη θωράκιση και βελτίωση του ισοζυγίου πρασίνου στο πλαίσιο της πόλης.
- Το νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο θα πρέπει να αποτυπώσει διακριτά και ξεχωριστά όλους τους κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους, με εστιασμένες χωροθετήσεις, αδιατάρακτες στο μέλλοντα χρόνο, μετατρέποντας τις «κρυμμένες» κοινωφελείς χρήσεις της Γενικής Κατοικίας σε σαφείς και συγκεκριμένους δεσμευτικούς χώρους κοινωφελών εγκαταστάσεων (εκπαίδευση, πρόνοια, βρεφονηπιακή φροντίδα κλπ).
- Το νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο θα πρέπει μετά από βαθιά έρευνα και εμπεριστατωμένη μελέτη της υπάρχουσας κατάστασης, να καλύψει τις ελλείψεις χώρων που διαπιστώνονται σε κοινωνικές υποδομές στην πρόνοια, στην ανακύκλωση, στις δημοτικές εγκαταστάσεις και λειτουργίες, σε χώρους στάθμευσης για τους πολίτες, στον πολιτισμό και τον αθλητισμό.
- Μεγάλα έργα υποδομών τοπικού αλλά και Μητροπολιτικού χαρακτήρα, όπως ενδεικτικά η διάνοιξη της Λεωφόρου Κύμης, χωρίς τη διατάραξη της ισορροπίας και της ενότητας της πόλης του Ηρακλείου, θα πρέπει να έχουν διακριτή και ξεχωριστή θέση στο νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο.
- Με δεδομένο ότι η πόλη του Ηρακλείου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η πόλη των πολυκατοικιών και των μεγάλων κτιριακών όγκων, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να ανοίξουμε μια συζήτηση για μείωση των συντελεστών δόμησης τουλάχιστον στις περιοχές ένταξης στο σχέδιο πόλης, αν όχι στο υφιστάμενο και θεσμοθετημένο ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης.
Συμπερασματικά, ο σχεδιασμός του Δήμου για το νέο ΤΠΣ αποσκοπεί σε μια ανθρώπινη πόλη, με φιλήσυχες γειτονιές, σε ένα προάστιο στο κέντρο της Αττικής που θα συγκεντρώσει την προσοχή και το ενδιαφέρον για κατοικία με ατομική και οικογενειακή ασφάλεια. Με υποδομές και εξοπλισμό που θα εξασφαλίζει και θα ανταποκρίνεται σε όλες τις πρωτογενείς ανάγκες και απαιτήσεις των κατοίκων του, με πολυποίκιλες και ενδιαφέρουσες διεξόδους αναψυχής και πολιτισμού και αναβαθμισμένο δημόσιο χώρο.

Πρόταση Δομικού Σχεδίου Χωρικής Οργάνωσης
Όπως ήδη αναφέρθηκε το παρόν αποτελεί το κατ’ αρχήν πλαίσιο χωρικής στρατηγικής της Δημοτικής Αρχής το οποίο αναρτάται για την έκφραση γνώμης κατά τη διαβούλευση που πραγματοποιείται επί των σεναρίων του ΤΠΣ, τα οποία προτάθηκαν από τον Μελετητή του έργου.
Το εν λόγω πλαίσιο Στρατηγικής αποτυπώθηκε από τη Re.De-Plan AE Consultants σε Πρόταση Δομικού Σχέδιου Οργάνωσης, το οποίο επισυνάπτεται και τίθεται στην κρίση κάθε ενδιαφερόμενου. Τα συμπεράσματα που θα εξαχθούν από τη διαβούλευση που θα λάβει χώρα για ικανό διάστημα, μέσω δημοσιοποίησής του και στην ιστοσελίδα του Δήμου, θα αποτελέσουν το υλικό για τη διατύπωση και έκφραση θέσης του Δήμου Ηρακλείου, όπως αυτή θα εγκριθεί αρμοδίως από το Δημοτικό Συμβούλιο, για να αποτελέσει την τελική, κατά νόμο, Γνωμοδότηση επί του νέου ΤΠΣ της πόλης.

Συνημμένο: Χάρτης Δομικού Σχεδίου Οργάνωσης Δήμου Ηρακλείου