ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

Λόγοι οριοθέτησης Οικισμού Σταμάτας με το Π.Δ. 2/13-3-1981 - Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Σταμάτας

Ο Οικισμός της Δημοτικής Ενότητας Σταμάτας του Δήμου Διονύσου “Σταμάτα - Σπάτα - Παλαιά Σταμάτα” είναι αναμφισβήτητα ο αρχαιότερος οικισμός του Δήμου Διονύσου μαζί με τον οικισμό Μπογιάτι (σημερινή Άνοιξη), όπως μαρτυρούν τα λείψανα κατοικιών και νεκροταφείου που βρέθηκαν στην περιοχή του, καθώς και η από Τουρκοκρατίας ιστορική εκκλησία της Κοιμήσεως Θεοτόκου (στην κεντρική πλατεία της Σταμάτας, που όμως παραμένει εκτός σχεδίου).

Ήδη από το 1836 με το Βασιλικό Διάταγμα της 17/29-11-1836 “Περί ιδιωτικών δασών” αναγνωρίστηκε ιδιοκτησία του τσιφλικίου (χωρίου) Σταμάτας ως ιδιωτική για το τμήμα της που πριν το 1821 ανήκε σε ιδιώτες. Το τμήμα αυτό είναι ακριβώς αυτό που επωλήθη αργότερα το 1883 στον Ασημάκη Ηλιόπουλο και ένα μέρος αυτού αποτελεί ο τωρινός οικισμός “Σταμάτα- Σπάτα-Παλαιά Σταματα”. Ένα άλλο μέρος αυτού αποτελεί η περιοχή της Αμυγδαλέζας Σταμάτας, η οποία επίσης έχει τις προϋποθέσεις για αναγνώρισή της ως οικισμού προϋφιστάμενου του 1923.

Κατά τη σύσταση των δήμων της Αττικής, σύμφωνα με το Β.Δ. Της 1ης Οκτωβρίου 1835, ιδρύθηκε στην ευρύτερη περιοχή ο Δήμος Μαραθώνος, με πληθυσμό 1.026 κατοίκους και έδρα το Μαραθώνα. Στη σύσταση του Δήμου αναφέρονται ως υπαγόμενες διοικητικά η Σταμάτα και το χωρίο Σπάτα Σταμάτας, με πληθυσμό 102 κατοίκους.

Συνεπώς: Το ελληνικό Δημόσιο, ήδη από εκείνη την εποχή (1835) δεν είχε κανένα δικαίωμα κατοχής και κυριότητας επί της εκτάσεως του τσιφλικίου Σταμάτας. Αυτό ακριβώς επικαιροποιήθηκε πολύ αργότερα και με την απόφαση 1230/1991 του Αρείου Πάγου. Ο οικισμός “Σταμάτας-Σπάτας-Παλαιοσταμάτας” σημειώνεται με έντονα γράμματα στους αξιόπιστους γερμανικούς χάρτες του Kaupert του 1885 και του 1889.

Στο υπ’ αριθ. Πρωτ. 7756/96/11-2-1970 έγγραφο της Πολεοδομίας Αθηνών υπάρχει ο κατάλογος των προϋφισταμένων του 1883 πόλεων, κωμοπόλεων και χωρίων του Δήμου Μαραθώνα, στον οποίο κατάλογο συγκαταλέγεται ο οικισμός “Σταμάτα και Σπάτα”. Ο οικισμός Σταμάτα είχε απογραφεί κατά την απογραφή του 1889 με 111 κατοίκους (ως κοινότητα του Δήμου), ενώ στον ίδιο Δήμο Μαραθώνα το χωρίο “Σπάτα Σταμάτας” απογράφεται τότε ξεχωριστά με 22 κατοίκους. Το 1920 ο οικισμός Σταμάτας είχε απογραφεί με 327 μόνιμους κατοίκους, δηλαδή υπερέβη το όριο των 300 κατοίκων για την αναγνώρισή του ως ιδιαίτερης κοινότητας. Έτσι, το 1929 με το Προεδρικό Διάταγμα “Περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων” της 4/7/1929, ο οικισμός Σταμάτας αποσπάται από το Δήμο Μαραθώνος και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Σταμάτας. Όλα τα παραπάνω στοιχεία ελήφθησαν από το Υπουργείο Εσωτερικών και από τα υφιστάμενα συμβόλαια αγοραπωλησιών.

Το 1935 η Κοινότητα Σταμάτας απέκτησε Πολεοδομικό / Ρυμοτομικό Σχέδιο, το οποίο όμως περιορίστηκε μόνο γύρω από το πιο πυκνοκατοικημένο τμήμα της, αφήνοντας όμως εκτός σχεδίου όλες τις άλλες κατά πολύ μεγαλύτερες περιοχές της Κοινότητας, δηλαδή της Παλαιοσταμάτας, της Σπάτας, της Αμυγδαλέζας, της Προκονήσου και του Εύξεινου Πόντου, οι οποίες είχαν διαπιστωμένη από ετών οικιστική υφή. Αργότερα, οι περιοχές του Εύξεινου Πόντου και της Προκονήσου τακτοποιήθηκαν πολεοδομικά, ενώ οι υπόλοιπες είναι όμηρες των ολιγωριών και της αμέλειας της Κεντρικής Διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παραμένοντας εκτός σχεδίου.

Ως γνωστό, το 1997 ο οικισμός “Σταμάτα-Σπάτα-Παλαιοσταμάτα” αναγνωρίστηκε ως οικισμός προϋφιστάμενος του 1923, με τη διαπιστωτική πράξη του Νομάρχη Ανατολικής Αττικής (Νομαρχιακή Απόφαση 16545-ΦΕΚ 1109Δ΄/22-12-1997), αλλά ο καθορισμός των ορίων του ανατέθηκε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση με εφαρμογή της διαδικασίας που προβλέπεται από το άρθρο 2 του Π.Δ. της 2/13.3.1981.

Στη συνέχεια, το 2012 ο καλλικρατικός πλέον Δήμος Διονύσου, με την υπ’ αριθ. 259/12-12-2012 ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του, ενέκρινε την οριοθέτηση του Οικισμού “Σταμάτας-Σπάτας-Παλαιοσταμάτας”, σύμφωνα με λεπτομερή χάρτη που συνέταξε η Τεχνική Υπηρεσία του νέου Δήμου Διονύσου με την ανάθεση/ συνεργασία ιδιωτικής τεχνικής εταιρείας. Ο φάκελος των εγγράφων-χάρτου οριοθέτησης απεστάλη αρμοδίως στους προβλεπόμενους φορείς και αφού ενεκρίθη από Διεύθυνση Πολεοδομίας/ Υπηρεσία Δόμησης Ανατολικής Αττικής (Καπανδριτίου), τη Διεύθυνση Δασών Αττικής, το Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής, υπεβλήθη στη Δ.Π.Σ. του ΥΠΕΝ για τελική έγκριση. Όμως, το 2013, η Δ.Π.Σ./ ΥΠΕΝ με έγγραφό της προς το Δήμο ανέφερε ότι δεν εγκρίνει την προταθείσα οριοθέτηση, με την εντελώς αβάσιμη και εν πολλοίς πολιτικά αστεία αιτιολογία, ότι για την περιοχή της Σταμάτας υπάρχει το Πολεοδομικό Σχέδιο του 1935.

Βεβαίως, ο Δήμος αντέδρασε δυναμικά και ανταπάντησε ότι δεν αποδέχεται αυτή την κρίση της Δ.Π.Σ./ΥΠΕΝ, αλλά έχει την πολιτική απόφαση να υλοποιηθεί/ εγκριθεί η προταθείσα το 2012 οριοθέτηση του Οικισμού. Ακολούθησε επί μία δεκαετία πληθώρα εγγράφων και παρεμβάσεων του Δήμου για την ολοκλήρωση της οριοθέτησης, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Αξιοσημείωτη ενέργεια είναι και η προσφυγή στο ΣτΕ το 2022 μεγάλου αριθμού κατοίκων με το ίδιο αίτημα (η εκδίκαση της υπόθεσης δεν έχει συζητηθεί ακόμη).
Και φθάσαμε στην τωρινή κατάσταση, δηλαδή στην υλοποίηση της οριοθέτησης του Οικισμού μέσω Τ.Π.Σ. με μελέτη από επιλεγείσα κατόπιν διαγωνισμού τεχνική εταιρεία.

Η μελέτη ολοκληρώθηκε και στην παρουσίασή της στο Δήμο Διονύσου την 18-10-2024 (της Πρώτης Φάσης} ενημερωθήκαμε ότι ο ως άνω Οικισμός μας εξετάστηκε και κατετάγη όχι ως Οικισμός προϋφιστάμενος του 1923, όπως αδιαμφισβήτητα είναι, αλλά ως περιοχή “Άτυπης Οικιστικής Συγκέντρωσης” και στο τρίτο -πλέον βελτιωμένο- σχέδιο εμφανίζεται στο σχετικό χάρτη ως περιοχή “Τουρισμού-Κατοικίας με Πολεοδόμηση”, ενώ όλοι οι λοιποί προ του 1923 Οικισμοί του Δήμου (όπως Πευκόφυτο, Άνοιξη, Ραπεντώσα κλπ) εξετάστηκαν και κατετάγησαν στην επιλογή Οικισμών προϋφισταμένων του 1923 Δηλαδή έχουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά για ομοίων χαρακτηριστικών Οικισμούς του Δήμου, γεγονός που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την υπ’ αριθ. 58/2012 Απόφαση του Δ.Σ του Δήμου Διονύσου για ίση μεταχείριση του Οικισμού μας με τους άλλους όμορους Οικισμούς του Δήμου (Άγιο Στέφανο, Άνοιξη κλπ).

Εξάλλου, εκτός των άλλων, με τυχόν εφαρμογή της αναρτηθείσας επιλογής “Τουρισμού-Κατοικίας με Πολεοδόμηση” θα απολέσουν τη δυνατότητα πολεοδόμησης οι ολίγες ιδιοκτησίες του Οικισμού που επηρεάζονται από το Π.Δ. του Πεντελικού (1988), ενώ σε περίπτωση κατάταξης του Οικισμού μας στους προϋφιστάμενους του 1923, όπως πράγματι είναι, εφαρμόζεται το τροποποιημένο Π.Δ. του Πεντελικού του 1989, βάσει του οποίου δίνεται δυνατότητα πολεοδόμησης στις ιδιοκτησίες αυτές, αλλά με μειωμένο συντελεστή δόμησης.

Κατόπιν των προαναφερθέντων, είναι επιβεβλημένο να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία και να καταταγεί ο Οικισμός μας ομοίως με τους λοιπούς Οικισμούς προ του 1923 του Δήμου Διονύσου:
Όλο το προαναφερθέν ιστορικό του Οικισμού μας.
Η Πράξη της Διοίκησης για την ύπαρξη του Οικισμού (Διαπιστωτική Πράξη Νομάρχη Ανατολικής Αττικής).
Τα υφιστάμενα έγγραφα- χάρτες (τα οποία έχουν αποσταλεί σε όλους τους προβλεπόμενους φορείς), που αποδεικνύουν την ύπαρξη του Οικισμού προ του 1883.
Το άρθρο 85 του Ν. 4915/2022 για Οικισμούς προ του 1923.
Το Π.Δ. 13-3-1981 (ΦΕΚ 138 Δ΄).
Τις σχετικές Αποφάσεις της Κοινότητας Σταμάτας και του Δήμου Διονύσου για την οριοθέτηση του Οικισμού, καθώς και τη συνεχιζόμενη αλληλογραφία του Δήμου με το ΥΠΕΝ και τις παρεμβάσεις του Δήμου στη διαβούλευση των σχετικών νομοσχεδίων.
Τις 32 -μέχρι σήμερα- Αποφάσεις του ΣτΕ και του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, που όλες δικαιώνουν τις προσφυγές των κατοίκων και ακυρώνουν τις Αποφάσεις κήρυξης αναδάσωσης των ιδιοκτησιών τους, με το σκεπτικό ότι όλες αυτές ευρίσκονται εντός του διαπιστωμένου Οικισμού “Σπάτα-Σταμάτα-Παλαιοσταμάτα”, προϋφισταμένου του 1923, έστω και μη εισέτι τελεσίδικα οριοθετημένου και εντέλουν το ΥΠΕΝ, συνήθως εντός προθεσμίας έξι (6) μηνών, να προσδιορίσουν τα όρια του Οικισμού, δηλαδή να υλοποιήσουν την οριοθέτηση, σύμφωνα με το Π.Δ. 13-3-1981.
Την πρόσφατα επικαιροποιημένη κωδικοποίηση της Πολεοδομικής Νομοθεσίας από Επιτροπή 25 Ειδικών Επιστημόνων, με το τελικό πρακτικό της οποίας εγκρίνεται και κωδικοποιείται το άρθρο 100 του Κώδικα Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας του 1999 και τα συμπληρωματικά άρθρα αυτού 101 έως 107, που αφορούν οριοθετήσεις Οικισμών προ του 1923.
Την πληθώρα των Αποφάσεων του ΣτΕ με τις οποίες τονίζεται η ιδιαιτέρα αντιμετώπιση που ισχύει για τους Οικισμούς προϋφιστάμενους του 1923 ως προς τις νομικές / πολεοδομικές διατάξεις, σε αντιδιαστολή με τους οικισμούς που δεν εμπιπτουν στην κατηγορία αυτή.
Το έγγραφο του ΥΠΕΝ με αριθ. Πρωτ. ΥΠΕΝ/ΓΡΓΓΧΣΑ/53003/2016 από 4-10-2022, με το οποίο το ΥΠΕΝ δίνει τη δυνατότητα στην ΥΔΟΜ του Δήμου Διονύσου να προβεί σε οριοθέτηση του Οικισμού “Σταμάτα-Σπάτα-Παλαιοσταμάτα” σύμφωνα με το άρθρο 100 του Κ.Β.Π.Ν./1999 και το Π.Δ. 2/13-3-1981 (το οποίο, ως γνωστόν, δεν υλοποιήθηκε).

Ένα τελευταίο, αλλά πολύ σοβαρό θέμα αφορά το ΥΠΕΝ. Σχετικά με το νέο Π.Δ. για την πολεοδόμηση που βρίσκεται υπό έκδοση, να ληφθεί μέριμνα αναστολής/περιορισμού των δυνατοτήτων παρέμβασης των οικείων Δασαρχείων σε θέματα οριοθέτησης Οικισμών προ του 1923. Είναι επιβεβλημένο να συνεχιστεί η εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 3, παράγραφος 6, του Ν.998/1979 για περιοχές Οικισμών προϋφιστάμενες του 1923, όπως αναφέρεται και στις σχετικές Αποφάσεις του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών και του ΣτΕ.

Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Σταμάτας-Σπάτας-Παλαιοσταμάτας
Αλέξανδρος Γκίνης