H συνολική έκταση του Δήμου είναι 400.96 τ.χλμ. Η γεωμορφολογία του εδάφους χαρακτηρίζεται από πεδινές εκτάσεις οι οποίες σχηματίζουν την πεδιάδα της Ηλείας τη μεγαλύτερη της Πελοποννήσου.  Ορεινοί όγκου υπάρχουν στα βόρεια σύνορα του Δήμου, στα νοτιοδυτικά και νοτιοανατολικά (οροπέδιο Φολόης).

Το υδρογραφικό δίκτυο του Δήμου χαρακτηρίζεται κυρίως από την περιοχή απορροής του ποταμού Πηνειού στα βόρεια του Δήμου και τους μικρότερους κλάδους του. Έχει κατεύθυνση από τα ανατολικά προς τα δυτικά πηγάζοντας από τους ορεινούς όγκους της κεντροδυτικής Πελοποννήσου και εκβάλλοντας στο Ιόνιο Πέλαγος.

Στο Δήμο Ήλιδας υπάρχουν στο μεγαλύτερο μέρος του παραλιακού μετώπου καθορισμένες γραμμές αιγιαλού- παραλίας όπως επίσης και Προσωρινή Οριοθέτηση Αιγιαλού. Ειδικότερα εντοπίζονται οι εξής οριοθετήσεις αιγιαλού- παραλίας:

*Η παραλιακή περιοχή του Δήμου εντός της Δ.Ε. Αμαλιάδας δεν αποτελεί αντικείμενο της μελέτης ΤΠΣ.  

●      Ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Ήλιδας (στοιχεία απογραφής ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011) ανέρχεται σε 32.219 άτομα.

●       Στη Δημοτική Ενότητα Αμαλιάδας ο μόνιμος πληθυσμός ανέρχεται σε 28.520 άτομα (στοιχεία απογραφής ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011).  

●       Στη Δημοτική Ενότητα Πηνείας, ο μόνιμος πληθυσμός είναι 3.699 άτομα. (στοιχεία απογραφής ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011).  

●       Συνολικά ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου παρουσίασε σημαντική μείωση - σε σχέση με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής του 2001 - της τάξης του -11,18 %.  

Σύμφωνα με τον ν.3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011) Αρθ. 5, ως σημαντικά στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος (οικοτόπων και ειδών) είναι οι περιοχές Natura, τα Καταφύγια Άγριας Ζωής (ΚΑΖ), τα Εθνικά Πάρκα, οι Εθνικοί Δρυμοί κ.λπ. Στο Δήμο Ήλιδας εντοπίζεται:

Περιοχή NATURA 2000 - Οροπέδιο Φολόης με κωδικό GR2330002

Τμήμα και όχι το σύνολο του οροπεδίου βρίσκεται εντός του Δήμου Ήλιδας. Το οροπέδιο της Φολόης βρίσκεται στις νοτιοδυτικές απολήξεις του όρους Ερυμάνθου. Στο οροπέδιο απαντάται ένα από τα μεγαλύτερα και σπανιότερα δάση βελανιδιών των Βαλκανίων και από τα λίγα αμιγώς σπερμοφυή στην Ευρώπη.

Το δάσος της Φολόης βρίσκεται μέσα στις λεκάνες απορροής των ποταμών Ερυμάνθου και Πηνειού. Αποτελεί ένα πλούσιο οικοσύστημα με πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Σε όλο το οροπέδιο κυριαρχεί η ευθύκορμη βελανιδιά (δρυς) ενώ  τα προστατευόμενα είδη είναι ο φιδαετός Circaetus gallicus, ο χρυσαετός Aquila chrysaetos, ο πετρίτης Falco peregrinus, ο μπούφος Bubo bubo, η αλκυόνη Alcedo atthis, ο λευκονώτης Dendrocopos leucotos και ο μουστακοτσιροβάκος Sylvia rueppelli. 

Υπεύθυνος για τη διαχείριση της περιοχής είναι ο Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς και Κυπαρισσιακού Κόλπου ο οποίος ιδρύθηκε με το ν.4519/2018 ΦΕΚ 25/Α/20.2.2018.

Στα όρια του Δήμου Ήλιδας υπήρχε επίσης και το Καταφύγιο Άγριας Ζωής Γερακίου- Περιστερίου η θεσμοθέτηση του οποίου εκδόθηκε στο ΦΕΚ 959/Β/26.7. 2001 αλλά στη συνέχεια καταργήθηκε (ΦΕΚ 412/Δ/30.8.2010) καθώς απώλεσε τον προστατευτικό του χαρακτήρα.

Τεχνητή λίμνη Πηνειού- Υγρότοπος, με κωδικό GR 233242000

Η Τεχνητή Λίμνη του φράγματος του Πηνειού Ποταμού έχει καταγραφεί από το Εθνικό Κέντρο Βιότοπων- Υγρότοπων ως Υγρότοπος, με κωδικό GR 233242000. 

Ο Πηνειός ποταμός σχηματίζει μια εκτεταμένη δελταϊκή πεδιάδα 83 km2 η οποία αρδεύεται από το ομώνυμο φράγμα του με μήκος 70km και είναι γνωστός από την αρχαιότητα, καθώς σύμφωνα με τη μυθολογία με τα νερά του ο Ηρακλής καθάρισε τους στάβλους του βασιλιά Αυγέα. Η τεχνητή λίμνη του Πηνειού στην Ηλεία βρίσκεται πάνω από την Αρχαία και Νέα Ήλιδα, 20 περίπου χιλιόμετρα από την ακτή κοντά στο χωριό Κέντρο. Η τεχνητή λίμνη του Πηνειού δημιουργήθηκε το 1960 και αποτελεί σήμερα την μεγαλύτερη λίμνη της Πελοποννήσου. Η λίμνη βρίσκεται Β.Α. της Αμαλιάδας και ανατολικά της αρχαίας Ήλιδας, καλύπτει επιφάνεια 19,9 τ.χλμ. κα αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά εγγειοβελτιωτικά έργα για την άρδευση του κάμπου της Περιφερειακής Ενότητας Ηλείας. Στην τεχνητή λίμνη εκβάλουν ακόμη δύο σημαντικοί ποταμοί, ο Λάδωνας και ο Καλφαϊκός ποταμός. Αποτελεί έναν τεχνητό υγρότοπο με ιδιαίτερη οικολογική και αισθητική αξία, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της μετανάστευσης της ορνιθοπανίδας.