Το ανάγλυφο του Δήμου Πύργου εμφανίζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς περιλαμβάνει συνδυασμό ορεινού, πεδινού και παράκτιου χώρου (εκτεταμένο παραλιακό μέτωπο), γεγονός που συνεπάγεται αφενός πληθώρα σημείων οικολογικού ενδιαφέροντος και δυνατότητες αναπτυξιακών προοπτικών και αφετέρου ιδιαίτερες απαιτήσεις διαχείρισης ποικίλων προβλημάτων που σχετίζονται με γεωγραφικούς παράγοντες. Πρόκειται για έναν κατά βάση αγροτικό Δήμο, ο οποίος διαθέτει μεγάλο ποσοστό επίπεδης, με μικρές κλίσεις, καλλιεργήσιμης γης και διασχίζεται από τους ποταμούς Ερύμανθο, Ενιπέα και Αλφειό. Επιπλέον, εντός των ορίων του υπάρχουν τρεις αποξηραμένες λίμνες (Αγουλινίτσα, Μουριά και Κάστα), οι οποίες αποτελούν καλλιεργήσιμες εκτάσεις. 

Ο Δήμος Πύργου εντάσσεται στην ευρύτερη περιοχή της Βορειοδυτικής Πελοποννήσου, η οποία από γεωμορφολογικής άποψης αποτελείται από: - Την ορεινή ανατολική περιοχή με βαθιές χαραδρώσεις και - Τις πεδινές δυτικές περιοχές της Αμαλιάδας, του Πύργου και της Κάτω Αχαίας Η οροσειρά του Παναχαϊκού – Ερύμανθου ανατολικά, διακόπτεται από την κοιλάδα του Αλφειού. Οι παράκτιες περιοχές είναι επίπεδες, με εκτεταμένα πεδία άμμων και θινών που εκτείνονται από την Κυπαρισσία έως τον Πύργο και από την Αμαλιάδα έως την Κυλλήνη και τον Άραξο. Οι συχνές χειμερινές βροχοπτώσεις δημιουργούν ένα πυκνό δίκτυο από ρυάκια και χειμάρρους που καταλήγουν στους κύριους συλλέκτες της περιοχής, τον Αλφειό και τον Πηνειό (Ηλειακό). 

Η ευρύτερη περιοχή παρουσιάζει ομοιομορφία αναφορικά με τη γεωλογία της, με έδαφος κατά κύριο λόγο ιζηματογενές αργιλικό- αργιλοαμμώδες με παρουσία ασβεστολιθικών χαλικιών και περιορισμένη παρουσία ψαμμιτών κατά περιοχές. Η περιοχή του Δήμου Πύργου βρίσκεται πολύ κοντά στη ζώνη καταβύθισης Αφρικανικής πλάκας, κάτω από την Ευρασιατική και παρουσιάζει έντονη σεισμική δραστηριότητα, διότι επηρεάζεται από κέντρα αυξημένης σεισμικότητας. Οι υδάτινοι πόροι του Δήμου Πύργου, περιλαμβάνουν πλήθος ποταμών και ρεμάτων, ενώ οι λίμνες που κάποτε υπήρξαν στα όρια του Δήμου είναι πλέον αποξηραμένες.

Εντός της επικράτειας του Δήμου Πύργου, συμπεριλαμβάνονται ποικίλα φυσικά σύνολα αξιόλογης οικολογικής σημασίας. Το φυσικό τοπίο συντίθεται από δασικές εκτάσεις, αμμώδεις παραλίες και πεδινές εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης. Οι αμμώδεις παραλίες της περιοχής είναι πρόσφορο έδαφος για την ωοτοκία της θαλάσσιας χελώνας Caretta Caretta.

●       Ο πληθυσμός του Δήμου Πύργου ανέρχονταν στους 47.995 κατοίκους, κατά την τελευταία απογραφή της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (2011). Όπως φαίνεται στο επόμενο διάγραμμα η Δημοτική Ενότητα Πύργου είναι η πολυπληθέστερη εκ των τεσσάρων με 35.572 κατοίκους, καθώς συμπεριλαμβάνει το αστικό κέντρο της πόλης του Πύργου

●       Εξετάζοντας τα πληθυσμιακά στοιχεία εντός της Περιφερειακής Ενότητας Ηλείας, γίνεται σαφές ότι ο Δήμος Πύργου αποτελεί τον πολυπληθέστερο δήμο της ΠΕ Ηλείας και παράλληλα τον 4ο πολυπληθέστερο δήμο της ΠΔΕ (κατά το έτος 2011)

●       Αναφορικά με τις Δημοτικές Ενότητες, η πορεία του πληθυσμού του Δήμου, φαίνεται να ακολουθεί αυτήν της Δημοτικής Ενότητας Πύργου, καθώς είναι η πολυπληθέστερη. Οι Δημοτικές ενότητες Ιάρδανου και Βώλακος φαίνεται να ακολουθούν μια σταθερά μειούμενη πορεία, ενώ η Δ.Ε. Ωλένης ακολουθεί μειούμενη πληθυσμιακή εξέλιξη με μικρή ανάκαμψη κατά τη δεκαετία 1991-2001.

●       Στο Δήμο Πύργου καταγράφεται Κοινότητα Ρομά με πληθυσμό που ανέρχεται σε 765 Ρομά διάσπαρτο σε 10 θέσεις.

●       Ο πληθυσμός των οικονομικά ενεργών ατόμων στο Δήμο Πύργου, ανέρχονται κατά την τελευταία απογραφή του 2011 σε 18.469 άτομα, ήτοι στο 38,5%. Εξ αυτών το 30,5% είναι απασχολούμενοι και το υπόλοιπο 8% άνεργοι. 

●       Σύμφωνα με τα στοιχεία για το 2011 που προκύπτουν από την επίσημη Απογραφή Πληθυσμού της ΕΛΣΤΑΤ, η απασχόληση στην περιοχή του Δήμου Πύργου συγκεντρώνεται κατά βάση στον τριτογενή Τομέα με ποσοστό 66,7%. Οι απασχολούμενοι κατανέμονται κατά 18,4% στον πρωτογενή τομέα, κατά 14,9% στο δευτερογενή.

●       Συγκεκριμένα στο Δήμο Πύργου εντοπίζονται: - τρεις περιοχές του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000: τμήμα του δάσους της Φολόης, ο κόλπος της Κυπαρισσίας και τμήμα της περιοχής πλησίον της λίμνης του Καϊάφα - μια περιοχή χαρακτηρισμένη ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (της κατηγορίας Τοπία και Φυσικοί Σχηματισμοί του Ν3937/2011) στο Ακρωτήρι Αγ. Ανδρέα στο Κατάκολο.

●       Σημειώνεται ότι ο Δήμος Πύργου βρίσκεται πλησίον του καταφυγίου Άγριας Ζωής (ΚΑΖ όπως ορίζονται στο άρθρο 5 -§4.3 του Ν3937/2011) «Γεράκι- Περιστερίου» με κωδικό Κ877, βόρεια της Δ.Ε. Ιάρδανου,

●       Το φυσικό περιβάλλον του Δήμου δέχεται πιέσεις τις οποίες ο Δήμος καλείται να αντιμετωπίσει. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα είναι η άναρχη δόμηση σε συνδυασμό με την καταπάτηση του αιγιαλού από παραθεριστικές κατοικίες (στην περιοχή που εκτείνεται από τις εκβολές του Αλφειού έως την Καλλιθέα, στα σύνορα με το Κατάκολο), καθώς οδηγεί σε αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και μπορεί δυνητικά να αποδειχθεί επικίνδυνη σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, λόγω απουσίας υποδομών (πχ πυρκαγιές, πλημμύρες). Το γεγονός ότι ο δήμος διαθέτει μεγάλες εκτάσεις γεωργικής γης είναι αλληλένδετο με την έντονη χρήση φυτοφαρμάκων που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Ο ποταμός Αλφειός υποβαθμίζεται περιβαλλοντικά από ανεξέλεγκτες μικρές χωματερές και απόβλητα ελαιοτριβείων, τα οποία καταλήγουν από ρέματα στα νερά του, αλλά και από τη γενικότερη βιομηχανική δραστηριότητα. Παράλληλα, παρατηρούνται περιπτώσεις καταπάτησης δασικών εκτάσεων προκειμένου να μετατραπούν σε ελαιώνες. Οι εκτάσεις των αποξηραμένων λιμνών του δήμου, αποτέλεσαν στο παρελθόν σημαντικά οικοσυστήματα.