ΤΠΣ ΔΗΜΟΥ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ

ΓΕΝΙΚΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ-ΟΡΙΣΜΩΝ ΖΩΝΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ

Γενικά στοιχεία - εισαγωγή

Ο Δήμος Μονεμβασίας διαθέτει μια ιδιαίτερη ποικιλομορφία φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
Διαθέτει ποικιλομορφία φυσικού ανάγλυφου και τοπίου (μεγάλοι ορεινοί όγκοι και εκτεταμένη ακτογραμμή), με χαρακτηρισμένη την ζώνη τοπίου : «Μονεμβάσια-Ελαφόνησο-Ακρ. Μαλέας» ως διεθνούς σημασίας, ενώ ο Πάρνωνας και τα όρη της Ανατολικής Λακωνίας ως Εθνικής σημασίας.
Το φυσικό περιβάλλον λόγω του αγροτικού χαρακτήρα του Δήμου και της μικρής ανάπτυξης του δευτερογενή τομέα (κυρίως μεταποίηση αγροτικών προϊόντων) διατηρήθηκε «καθαρό».
Διαθέτει μια σειρά ιδιαίτερους χώρους που αφορούν την φυσική ιστορία της περιοχής (σπήλαια, γεώπαρκο κ.λ.π).
Τέλος λόγω της ιστορικότητας της περιοχής και της κατοίκησης της από τους προϊστορικούς χρόνους, υπάρχει ένα πλούσιο ανθρωπογενές περιβάλλον που περιλαμβάνει αρχαιολογικούς χώρους (κηρυγμένους ή μη δυστυχώς), όλων των χρονικών περιόδων, από τους προϊστορικούς χρόνους, μέχρι και νεότερα μνημεία. Ας σημειωθεί ότι η αρχαιολογική έρευνα και τεκμηρίωση μνημείων και χώρων είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Επίσης η λαϊκή αρχιτεκτονική (τέλη 19ου και αρχές 20ου αιώνα), που υπάρχει διάχυτη στο σύνολο των οικισμών του Δήμου καθώς και η οργάνωση τους, είναι ένα ακόμα στοιχείο που προσδίδει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στην περιοχή. Κυρίαρχη θέση έχουν οι ορεινοί οικισμοί του Πάρνωνα με χαρακτηρισμένους 11 από αυτούς ως παραδοσιακούς, αλλά και οι μικρότεροι οικισμοί νοτίως του κάμπου των Μολάων. Ιδιαίτερο επίσης ενδιαφέρον έχουν και οι διάσπαρτες αγροικίες εντός της αγροτικής γης. Όλα τα ανωτέρω συνθέτουν έναν διαχρονικό ιστό της ανθρώπινης ιστορίας της περιοχής. Επιπρόσθετο στοιχείο που θα πρέπει να τύχει ιδιαίτερης προσοχής, είναι η διαχρονικότητα και ιστορικότητα των καλλιεργειών στην περιοχή με προεξέχουσες τις καλλιέργειες ελιάς και αμπέλου.
Η οποιαδήποτε λοιπόν «ανάπτυξη» ή πρόοδος της περιοχής κύριο στόχο θα όφειλε να έχει την ανάδειξη και προστασία όλων των ανωτέρω στοιχείων, με ταυτόχρονη ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα και της μεταποίησης με στόχευση την παραγωγή προϊόντων ΠΟΠ, και ήπιας τουριστικής ανάπτυξης που να σέβεται τον χώρο και την ιστορικότητά του και με τελικό αποδέκτη του παραγόμενου πλούτου τον κάτοικο και παραγωγό της περιοχής και την αντιστροφή του κλίματος ερημοποίησης και γήρανσης των χωριών μας. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι ο μέσος όρος ηλικία των παραγωγών στον συνεταιρισμό του Ασωπού είναι άνω των 60 ετών. Η χωρική οργάνωση λοιπόν θα όφειλε να προωθήσει αυτό τον στόχο.

Σχόλιο 1ο
Βάσει των ανωτέρω, λοιπόν δεν κατανοούμε την χρησιμότητα της πολεοδόμησης των Δ.Κ. Ασωπού και Παπαδιανίκων, αφού πρώτα συρρικνωθούν βάσει του νέου π.δ. της 11.04.2025 (ΦΕΚ 194Δ/15.04.2025) ως τροποποιήθηκε βάσει του Ν.5215/2025 (ΦΕΚ 116 Α/04.07.2025). Οι δύο αυτοί οικισμοί δεν κρίνεται ότι έχουν ανάγκη από ελεύθερους χώρους και το μόνο αποτέλεσμα της πιθανής πολεοδόμησής τους θα είναι να επωμιστούν οι κάτοικοί τους τις εισφορές σε γη και χρήμα σε μια ιδιαίτερα δύσκολη οικονομικά περίοδο.

Σχόλιο 2ο
Με την συρρίκνωση των οικισμών υφιστάμενες χρήσεις θα βρεθούν εντός αγροτικής γης (ΠΕΧ2). Θα πρέπει να υπάρξει περιμετρική ζώνη των νέων ορίων των οικισμών αυτών, που θα επιτρέπεται μια σειρά χρήσεων χαμηλής όχλησης που αφορούν την λειτουργεία των οικισμών αυτών (π.χ. πρατήρια καυσίμων, ηλεκτρολογία, συνεργεία αυτοκινήτων κ.λ.π.).

Σχόλιο 3ο
Θα πρέπει να προστατευτεί ο χαρακτήρας του δίπολου των οικισμών Πλύτρα-Καραβοστάσι. Η περιοχή αυτή λειτουργεί τόσο ως χώρος αναψυχής για την ευρύτερη περιοχή (παλαιότερα είχε υπερτοπικό χαρακτήρα) αλλά και ως χώρος προσέλευσης τουριστών κατά την θερινή κύρια περίοδο και συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομία της περιοχής. Η περιοχή αυτή καθορίζεται από τα ακόλουθα στοιχεία που της προσδίδουν ιδιαίτερο χαρακτήρα.
Την ύπαρξη ρυμοτομικού σχεδίου από τα τέλη του 19ου αιώνα. Πιθανά είναι αν όχι η μοναδική από τις ελάχιστες «πόλεις» της Ελλάδας που πρώτα σχεδιάστηκε και μετά κατοικήθηκε.
Την γειτνίασή της με τον αρχαιολογικό χώρο (χερσαίο και ενάλιο) της αρχαίας πόλης «Ασωπού», νότια του λιμένα. Ο χώρος αυτός μάλιστα είχε ενδεικτικά προσδιοριστεί και στο αρχικό ρυμοτομικό σχέδιο, ενώ έχει χαρακτηρισθεί ως «αρχαιολογικός χώρος» με Υπουργική Απόφαση (υπ’ αρ.11707, ΦΕΚ από το 1966 (ΦΕΚ 428/Β/1966) «Περιοχή Μαλέα – Χερσόνησος Επιδαύρου Λιμηράς: 4) Εκτεταμένα λείψανα της Ρωμαϊκής πόλεως Ασωπός εις την παραλιακήν χώραν του χωρίου Πλύτρα». Να σημειώσουμε εδώ ότι ο σημαντικός αυτός χώρος έχει προστατευθεί και αναδειχθεί πλημμελώς από την πολιτεία και τις αρμόδιες υπηρεσίες, με αποτέλεσμα την συνεχή και συστηματική σύλησή του από αρχαιοκάπηλους. Αποτελεί όμως μια ιδιαίτερα σημαντική θέση καταβυθισμένου και παράκτιου οικισμού στο δίκτυο των αντίστοιχων περιοχών του Λακωνικού κόλπου (γεωλογικής σημασίας) ο οποίος επίσης αποτελούσε μέρος του ρωμαϊκού οδικού δικτιού της Μεσογείου, με κατάλοιπα κτηρίων, λουτρικών εγκαταστάσεων, ναού και ταφικών μνημείων από την ελληνιστική έως την παλαιοχριστιανική περίοδο (αρχαιολογική σημασίας), με πολλές προοπτικές ανάδειξής του και απόδοσής του στο κοινό (στο πρότυπο του αρχαιολογικού χώρου του Παυλοπετρίου και σύμφωνα με μελέτες που έχουν ήδη εκπονηθεί από φορείς και ερευνητές).
Το Παλαιόκαστρο ή Κάστρο Rampan (κυριγμένος αρχαιολογικός χώρος με ονομασία «λόφος Καταφύγι» (ΦΕΚ 311Β/23.05.1985). Το κάστρο αυτό δέσποζε πάνω από τον κόλπο της Πλύτρας που αποτελούσε εξαιρετικό αγγυροβόλιο.
τις διάσπαρτες αποθήκες, εντός του ρυμοτομικού σχεδίου του οικισμού, που αποτελούσαν χώρους συσκευασίας και αποθήκευσης σύκων μέχρι την φόρτωσή τους σε καΐκια στο λιμάνι και την εξαγωγή τους στην Γένοβα και την Βενετία. Τεκμήρια βιομηχανικής αρχαιολογίας και ζωντανοί μάρτυρες της πρόσφατης ιστορίας του οικισμού.
Το αμμώδες σύμπλεγμα παραλιών στο βάθος του κόλπου (Παχιάμμος – Καραβοστάσι) καθώς και η μικρή παραλία του «Αρτάνη» με τα κτίσματα πλησίον αυτής, τα οποία πλέον αποτελούν τοπόσημα της Πλύτρας, ένα εκ των οποίων κρίθηκε διατηρητέο (ΦΕΚ 137Δ/ 28.02.2023).
Το Ξυλί και ο οικισμός Καραβοστάσι σε αυτό. Το Καραβοστάσι αποτελούσε το φυσικό λιμάνι του κόλπου και ο μικρός αυτός οικισμός δημιουργήθηκε για τον λόγω αυτό.
Τέλος να αναφερθεί ότι εντός του κόλπου ανάμεσα στους δύο οικισμούς υπάρχει ναυάγιο γαλέρας της αρχικής περιόδου της τουρκοκρατίας, ενώ εντός του κόλπου υπάρχουν άλλα δύο ναυάγια νεότερων χρόνων καθώς και καταβυθισμένα κτηριακά κατάλοιπα του παράκτιου οικισμού.

Τα ανωτέρω στοιχεία της περιοχής σε μια ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη οφείλουν να προστατευθούν και να αναδειχθούν. Η φύση και ο χαρακτήρας των ανωτέρω στοιχείων, αλλά και το μέτρο που ορίζει ο φυσικός χώρος, καθορίζει τόσο το είδος αλλά και το μέγεθος της ανθρώπινης παρέμβασης που μπορεί να υπάρξει στην περιοχή χωρίς αλλοίωση του χαρακτήρα της. Καταστροφή των πιο πάνω στοιχείων θα οδηγήσει σε υποβάθμιση τόσο του φυσικού και ανθρωπογενούς χώρου αλλά και της «αξίας» του ως χώρου αναψυχής. Θα πρέπει λοιπόν κατά τη γνώμη μας:
Να κηρυχθεί ενιαίος αρχαιολογικός χώρος (χερσαίος και ενάλιος). Ορατά ευρήματα (κτίσματα, τάφοι καθώς και αρχαίο λατομείο) βρίσκονται και εκτός του ρυμοτομικού σχεδίου και του ορίου του οικισμού και θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα ενιαίο δίκτυο μονοπατιών για την ανάδειξη του πολισμού και του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Κατακερματισμός του σε μικρά τμήματα και οικοδόμηση με αδειοδότηση μετά από τομές για τα οικόπεδα εκτός αυτού, σημαίνει καταστροφή του αρχαιολογικού χώρου και θα αποτελέσει την ταφόπλακά του μετά από την χρόνια εγκατάλειψή του από την πολιτεία και το ιδιαίτερο «ενδιαφέρον» των αρχαιοκάπηλων.
Τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου βάσει της ανωτέρω κήρυξης
Επέκταση του ρυμοτομικού σχεδίου της Πλύτρας που αναφέρθηκε στην παρουσίαση - πέρα από εξόχως μη αναγκαία - γεγονός που αποδεικνύεται από την πυκνότητα δόμησης τόσο εντός του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου, όσο και του τμήματος του οικισμού, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνει νοτίως του υφιστάμενου ρυμοτομικού, αφού η περιοχή αυτή έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και είναι μέρος του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου. Πέρα από την πίεση στον αρχαιολογικό χώρο που θα δημιουργούσε, θα οδηγούσε και σε πιθανές «ομηρίες» και περιπέτειες ιδιοκτήτες στην περιοχή αυτή. Επίσης εσφαλμένη είναι κατά την γνώμη μας και η επέκταση προς το Καραβοστάσι, με στόχο την ενοποίηση των δύο οικισμών και μάλιστα εν επαφή με την ακτογραμμή πάνω από το παράλιο μέτωπο. Ένα τέτοιο σενάριο θα οδηγούσε σε πίεση τις παραλίες οι οποίες αποτελούν βασικό πόλο έλξης για την περιοχή. Θα υποβαθμίζονταν αισθητικά το τοπίο ακόμα και με απλές κατοικίες. Επιπρόσθετα θα λειτουργήσει και ως πόλος έλξης για την κατασκευή μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων αφού υπάρχουν μεγάλες ιδιοκτησίες (άνω των 10 στρ.) και μάλιστα στην κατοχή του Ελ. Δημοσίου με δηλωμένη την πρόθεση για την εκποίησή τους (βλ. ΤΑΥΠΕΔ). Αν κρίνεται ότι υπάρχει αναγκαιότητα οργάνωσης του χώρου ας πολεοδομηθεί εντός ορίων οικισμού τμήμα.
Έκδοση απαγόρευσης αγκυροβολίου στην περιοχή των ναυαγίων και του ενάλιου αρχαιολογικού χώρου.
Στον βαθμό που ο ενάλιος αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει και την περιοχή του υφιστάμενου λιμένα ή υπάρχει απαγόρευση επέκτασης ή εκβάθυνσης, θα πρέπει να προβλέπεται η κατασκευή νέου σύγχρονου λιμένα νοτίως του υφιστάμενου και μετά τον αρχαιολογικό χώρο. Η περιοχή αυτή στο προτεινόμενο 2ο σενάριο έχει χαρακτηριστεί ως ΠΕΚ4 (Καταφύγιο Άγριας Ζωής ) και άρα θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για κάτι τέτοιο.
Θα πρέπει η επέκταση του οικισμού Καραβοστάσι αν κριθεί αναγκαία, για τους λόγους που αναφέρθηκαν ανωτέρω, να γίνει σε κάθε περίπτωση προς τα ανάντι της εγκεκριμένης οδού προσπέλασης στον οικισμό, με ταυτόχρονο περιορισμό της ΠΕΚ4 στην δασική έκταση και όχι να φτάνει στον δρόμο όπως φαίνεται στο σχέδιο Σ10-2. Στην ζώνη αυτή ανάμεσα στην οδό και τον βράχο υπάρχουν καλλιέργειες. Επιπρόσθετα, ενώ το Καραβοστάσι βρίσκεται σε βραχώδες έδαφος, η περιοχή που προτείνεται η επέκταση είναι αποτέλεσμα προσχώσεων και αμμώδης σε μεγάλο εύρος. Αυτό την καθιστά εξ ορισμού μη κατάλληλη για επέκταση οικισμού.

Σχόλιο 4ο
Η ζώνη ΠΕΚ4 (Καταφύγιο Άγριας Ζωής ) ως ορίζεται στην χερσόνησο Ξυλί βόρεια τελειώνει πριν από την παραλία «Μποζά». Η παραλία αυτή και όλο το βορειότερο αυτής παράλιο μέτωπο, μέχρι την παραλία της «Πούλιας» προτείνεται να χαρακτηριστεί ΠΕΧ4 (Τουρισμός-Αναψυχή), (δεν είναι ευδιάκριτο στο σχέδιο Σ10-2 αν η παραλία της «Πούλιας» βρίσκεται εντός της ζώνης αυτής). Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι και οι δύο αυτές παραλίες είναι εκβολές των δύο μεγαλύτερων ρεμάτων του κάμπου με μόνιμες λίμνες κατά τους θερινούς μήνες, ενώ τον χειμώνα ενώνονται με την θάλασσα. Κάθε καλοκαίρι οι παραλίες αυτές αποτελούν χώρο ωοτοκίας για θαλάσσιες χελώνες. Προτείνεται η εξαίρεσή τους από την ζώνη ΠΕΧ4. Η παραλία του Μποζά να ενταχθεί στην ζώνη ΠΕΚ4 ενώ η παραλία της Πούλιας στην ΠΕΧ2 (Αγροτική Γη).

Σχόλιο 5ο
Για ότι αφορά την προαναφερθείσα ζώνη ΠΕΧ4 θέλουμε να επισημάνουμε τα ακόλουθα:
Στην περιοχή αυτή δεν υπάρχουν δρόμοι (στα περισσότερα αγροτεμάχια ή προσπέλαση γίνεται με άτυπες δουλείες)
Με βάσει την αρτιότητα των 10 στρ. που ορίζεται στο προτεινόμενο 2ο σενάριο, που ευθέως παραπέμπει σε ξενοδοχειακές μονάδες, αφού τα 10 στρ. είναι η ελάχιστη έκταση γηπέδου για να λάβεις τον αυξημένο συντελεστή δόμησης και ότι σε όλη αυτή την περιοχή υπάρχει μόνο ένα αγροτεμάχιο που πληροί την αρτιότητα αυτή, αντιλαμβανόμαστε ότι οι ιδιοκτήτες αγροτεμαχίων στην περιοχή αυτή δεν θα έχουν κανένα όφελος. Έτσι προτείνεται η αρτιότητα να παραμείνει στα 4 στρ. και κρίνεται αναγκαία η κατασκευή οδικού άξονα Πλύτρα - Μποζας – Πούλια - Μίλια – Γλυφάδα. Είναι σαφές ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη τουριστικής χρήσης χωρίς δρόμο. Οι μόνες κατασκευές που μπορούν να προκύψουν με τα δεδομένα αυτά, ως ορίζονται στο προτεινόμενο σενάριο 2 είναι μεγάλες τουριστικές μονάδες που θα βίαζαν το τοπίο χωρίς όφελος για τους κατοίκους και περιοχές που θα πολεοδομούνταν ιδιωτικά.

Σχόλιο 6ο
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει και να οριστούν ζώνες προστασίας σε ιδιαίτερης σημασίας τόπους, πιθανά και ως μνημεία της φύσης. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Σπήλαιο – σπηλαιοβάρθρο «Τρύπα του Βορειά» πλησίον της Δ.Κ. Μεταμόρφωσης
Σπήλαιο «Πλατώρι» πλησίων της Δ.Κ. Βελιών
Σπήλαιο Κεραμωτής
Μπαρουτοσπηλιά (μεταξύ Δ.Κ. Παπαδιανίκων-Φοινικίου)
Σπηλαιοβάραθρα και σπήλαια στην χερσόνησο Ξυλί κάποια εκ των οποίων έχουν κατοικηθεί από την αρχαιότητα.
Σπηλαιοβάραθρο του Ποτηράκια (Χαβαλάς)
Χώρος Υπερτελέατου. Στην περιοχή αυτή υπήρχε ναός κατά τους αρχαίους χρόνους και αποτελούσε τον ιερότερο χώρο του κοινού των Ελευθερολακώνων (δεν έχει κηρυχτεί)
Νερόμυλος Φοινικίου. Δεν γνωρίζουμε να έχει μελετηθεί. Το κτίσμα μπορεί να κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αρχές 20ου αιώνα, η αύλακα όμως προσαγωγής του νερού επί γέφυρας με τοξοτά ανοίγματα πρέπει να είναι πολύ παλαιότερη.
Νερόμυλοι Ταλάντων
Ανήλιαστα (Γλυφάδα)
Αιωνόβιες ελιές (Ασωπός – Συκιά)
Στην επόμενη φάση θα σας προσκομίσουμε αναλυτικά θέσεις εμπλουτίζοντας την ανωτέρω λίστα.

Σχόλιο 7ο
Ο χώρος ΠΕΔ (Παραγωγικές & Επιχειρηματικές δραστηριότητες) που ορίζεται στους Μολάους δεν πρόκειται να λειτουργήσει και καθορίζεται μόνο γιατί ορίζεται από τις προδιαγραφές. Τα οικοδομήσιμα αγροτεμάχια στον χώρο αυτό είναι μόνο όσα έχουν πρόσωπο σε κάποια από τις βασικές ασφάλτινες οδούς. Αρκετά από αυτά είναι ήδη οικοδομημένα. Τα εσωτερικά μη έχοντας πρόσωπο σε εγκεκριμένη οδό δεν είναι αυτόματα οικοδομήσιμα. Χωρίς δέσμευση για την πολεοδόμηση της ζώνης αυτής και εκπόνησή της, από τον Δήμο δεν πρόκειται να γίνει εφικτή η λειτουργία της. Επίσης λογικότερο θα ήταν η ζώνη αυτή, να χωροθετούνταν μακριά από την Εθνική Οδό, που στην περιοχή των Μολάων λειτουργεί σαν είσοδος στον Δήμο για κάποιον επισκέπτη της περιοχής. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τις υφιστάμενες χρήσεις εμπλουτίζοντας τις χρήσεις στην ΠΕΧ2 ή αυξάνοντας την ΠΕΔ. Τέλος γραμμική ανάπτυξη της ΠΕΔ επί της Εθνικής Οδού προϋποθέτει την κατασκευή παράπλευρου οδικού δικτύου για λόγους ασφαλείας. Εκτιμούμε ότι τα ίδια προβλήματα θα αντιμετωπίσουν και οι δύο άλλες ΠΕΔ που ορίζονται στο σενάριο 2 του προτεινόμενου ΤΠΣ.

Σχόλιο 8ο
Η ύπαρξη ΠΕΧ 4 με την αρτιότητα που ορίζεται (10στρ.) στην παράλια ζώνη από Αγ. Κυριακή έως νοτίως του οικισμού Αγ. Φωκά, που οδηγεί σε κατασκευή μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων απέναντι από τον «βράχο της Μονεμβάσιας» που προτείνεται να ενταχθεί στα προστατευόμενα μνημεία από την UNESKO, είναι δράσεις συγκρουόμενες. Η όποια τέτοια χρήση θα έπρεπε να χωροθετείται σε απόσταση από το μνημείο.

Σχόλιο 9ο
Αναγνώριση βασικών οδικών αρτηριών που εξυπηρετούν βασικές λειτουργίες της χωρικής οργάνωσης του Δήμου και δεν εμφανίζονται στα σχέδια της μελέτης του ΤΠΣ. Για το θέμα αυτό θα επανέλθουμε αναλυτικά σε μεταγενέστερο στάδιο και σε συνεννόηση με τις υπηρεσίες του Δήμου. Τέτοιοι δρόμοι ενδεικτικά αναφέρουμε μπορεί να είναι: συνδετήριοι δρόμοι οικισμών (π.χ. Χορδάκια ή Χωριουδάκια) δρόμοι που οδηγούν σε παραλίες, παλαιές οδοί που συνδέουν οικισμούς και ήταν οι βασικοί οδικοί άξονες σε παλαιότερες εποχές εμφανιζόμενοι σε Α/Φ του 1945, ή ακόμα και δρόμοι που οδηγούν σε κεντρικά σημεία ενδιαφέροντος κ.λ.π.

Σχόλιο 10ο
Τέλος ολοκληρώνοντας στον ελάχιστο χρόνο που δόθηκε για διαβούλευση (5 ημέρες), μια πρώτη προσέγγιση και προσπαθώντας να είμαστε συνεπείς σε όσα αναφέραμε στην αρχή ως ζητούμενα, στο πλαίσιο μια ισόρροπης με τις υφιστάμενες χρήσεις ήπιας τουριστικής ανάπτυξης, προτείνουμε τον ορισμό ενός δικτύου διαδρομών σε όλο τον Δήμο που θα ενώνει φυσικά τοπία, αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, ή ιδιαίτερα σημεία της ανθρώπινης ιστορίας της περιοχής. Ένα δίκτυο που θα ενώνει τον φυσικό χώρο με την ιστορία του τόπου αυτού δια μέσου των αιώνων, μέσα από τις ανθρώπινες κατασκευές στα πρότυπα, ίσως των «Μονοπατιών Πολιτισμού» που ήδη διαμορφώνονται σε πολλά σημεία της Ελλάδας (https://www.monopatiapolitismou.gr/). Το πώς θα υλοποιείται το δίκτυο αυτό δεν μπορεί να περιγραφεί με σοβαρότητα εδώ. Βασικό στοιχείο όμως θα πρέπει να είναι σημεία - κόμβοι ενημέρωσης και προβολής, ανά θεματική ενότητα (π.χ. Βυζαντινή περίοδος – Μεσαίωνας Μονεμβάσια, αρχαϊκή – ρωμαϊκή περίοδος Ασωπός Παπαδιάνικα, κ.λ.π.). Με τον τρόπο αυτό ο «ταξιδευτής» επισκέπτης της περιοχής (και όχι ο τουρίστας), θα διαχέεται στον χώρο που καταλαμβάνει ο Δήμος με αποτέλεσμα μια κατά το δυνατόν πιο ισόρροπη ανάπτυξη των περιοχών. Γίνεται επίσης αντιληπτό ότι η σημασία της ζώνης προστασίας χώρων που ενδεικτικά αναφέρθηκαν κάποιοι από αυτούς ανωτέρω στο 6ο σχόλιο, είναι πολύ μεγαλύτερη από την προστασία αυτών και μόνο των χώρων, ως σύνολο των επιμέρους στοιχείων που δομούν την γενική εικόνα της περιοχής. Αναλυτικότερα θα επανέρθουμε στην δεύτερη φάση.