Στις ΔΕ Φερών, Κάρλας, Κεραμιδίου υπάρχουν δύο χαρακτηρισμένοι παραδοσιακοί οικισμοί ο οικισμός Κανάλια και ο οικισμός Κερασέα χαρακτηρισμένοι με το Π.Δ. της 11.6/4.7.1980 (ΦΕΚ 374/Δ') - Χαρακτηρισμός παραδοσιακών οικισμών Πηλίου και καθορισμός όρων δόμησης.

Υπάρχουν Αρχαιολογικοί Χώροι και Μνημεία που προστατεύονται από την ΙΓ’ ΕΠΚΑΚ , και αποτυπώνονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Στον δήμο υπάρχουν οι εξείς αρχαιολογικοι χώροι  (Κηρυγμένοι) Με Έλεγχο Δόμησης:

A. «Βοίβη», οχυρωμένη κώμη κλασσικών χρόνων

Β. Θέση «Αεράνη», οικισμοί προϊστορικών και ελληνικών χρόνων

Γ. Θέσεις «Άγιος Αθανάσιος», Μαγούλα «Σαμάρι», «Συρτάδα», κατάλοιπα οικισμών της

Νεολιθικής Εποχής, της Εποχής Χαλκού, Κλασικών και Ελληνιστικών χρόνων

Δ. Μαγούλα «Χατζημισιώτη», προϊστορικός οικισμός

Ε. Οριοθετημένος αρχαιολογικός χώρος με τις θέσεις «Ντέλη – Χάνι», «Οβριά»,

«Καραπατιάς», και «Κοπριά»

ΣΤ. Μαγούλα «Πλατομαγούλες», προϊστορικός οικισμός

Ζ. Μαγούλα «Καραμουλάρ», προϊστορικός οικισμός και εγκατάσταση ιστορικών χρόνων Η. Μαγούλα «Σιφριτζάλι», προϊστορικός οικισμός (στον οικισμό Στεφανοβικείου αρχαιολογικά ευρήματα Μυκηναϊκής εποχής )

Θ. Λόφοι «Πέτρας», διάφοροι οικισμοί όλων των εποχών (υπολείμματα Μυκηναϊκού τοίχους)

Για τους χώρους αυτούς θα επιτρέπεται η χρήση, ανάλογα με την υπόλοιπη περιοχή στην οποία ανήκουν, πλην όμως θα ενημερώνεται η Αρχαιολογική Υπηρεσία, προκειμένου να γίνεται έλεγχος κατά την εκσκαφή των θεμελίων, σε περίπτωση οικοδόμησης, μετά από έκδοση οικοδομικής άδειας.

Εκτός από τις περιοχές αυτές κηρυγμένα Βυζαντινά Μνημεία είναι οι παρακάτω εκκλησίες:

A. Ναός Αγίου Νικολάου στα Κανάλια

B. Μονή Φλαμουριού μεταξύ των οικισμών Κερασιάς, Βενέτου και Πουρίου

Τέλος, ως Νεότερα Μνημεία έχουν χαρακτηρισθεί και προστατεύονται από τις διατάξεις του Ν. 3028/02 τα εξής μνημεία:

A.Τοξωτή Γέφυρα, στο Δ.Δ. Κερασιάς (Υ.Α. 49897/3045/23.12.87, ΦΕΚ 12/Β/22.01.88)

B.Αρχοντικό Λιόλιου, στο Δ.Δ. Καναλίων (Υ.Α. 1096/35003/14.07.92, ΦΕΚ 493/Β/31.07.92)

Γ. Δύο Κρήνες, στο Δ.Δ. Καναλίων (Υ.Α. 1096/35003/14.07.92, ΦΕΚ 493/Β/31.07.92)

Δ. Οικία Βαΐρα, στο Δ.Δ. Καναλίων (Υ.Α. 806/22636/11.05.99, ΦΕΚ 428/Β/27.05.99)

Ε. Οικία Κων. Λεφούση, στο Δ.Δ. Κερασιάς (Υ.Α. 1268π.ε./7490/21.01.04, ΦΕΚ 209/Β/04.02.04)

Σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο προστατεύονται επίσης και όλες οι κατασκευές που είναι προγενέστερες των τελευταίων 100 χρόνων.

Αρχαιολογικοί Χώροι (Προς Κήρυξη) Με Έλεγχο Δόμησης- Δ.Ε. Κάρλας

Οι υπόλοιποι αρχαιολογικοί και ιστορικοί χώροι, προς κήρυξη, με έλεγχο δόμησης, είναι οι ακόλουθοι:

Α. Άγιος Νικόλαος, προϊστορικός οικισμός

Β. Θέση «Τείχος», οχυρωμένη εγκατάσταση

Γ. Θέση «Τσιγγενίνα», προϊστορικοί οικισμοί της Μέσης εποχής του Χαλκού και θολωτός τάφος της Ύστερης Εποχής του Χαλκού

Δ. Θέση «Θερμοκήπια», προϊστορικός οικισμός της Μέσης Νεολιθικής εποχής

Ε. Θέση «Ντίλιρια – Συρτάδες», μυκηναϊκό νεκροταφείο με θολωτούς τάφους και λείψανα νεολιθικού οικισμού

ΣΤ. Χώρος του έργου αγωγού απαγωγής υδάτων ΒΙΠΕΤΒΑ, ευρήματα όλων των εποχών Ζ. Θέση σημερινού οικισμού Ριζόμυλου, προϊστορικός οικισμός και ευρήματα ιστορικών χρόνων

Η. Θέση «Ρετζίκια», προϊστορικός οικισμός

Αναφορικά με τη Δ.Ε. Κάρλας, στην Τοπική Κοινότητα Καναλίων υπάρχουν χαλάσματα από αρχαία φρούρια, καθώς και Ακρόπολη Ελληνιστικής Εποχής. Ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η Τοπική Κοινότητα Ριζομύλου, καθώς στη θέση «Πενηντάρια» ή «Μπούφος» σώζονται λείψανα οικιών και κιβωτιόσχημοι τάφοι, στη θέση «Ντελήχανι» βρίσκεται ύψωμα με προϊστορικό οικισμό, ενώ στη θέση «Κημπόμπασι» ήταν χτισμένος παλαιός ναός του Αγίου Αθανασίου, όπου αργότερα ανεγέρθη νέος ναός. Ακόμη, στην Τοπική Κοινότητα Κερασιάς, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν το γεφύρι της Κερασιάς και η Ιερά Μονή Φλαμουρίου.

Άλλα νεότερα μνημεία της Δημοτικής Ενότητας Κάρλας είναι η θέση 22 Καζέλο (θεωρείται πολεμικό μνημείο), το μουσείο φυσικής ιστορίας, καθώς και το μουσείο φωτογραφίας του Δ. Λέτσιου, στο οποίο υπάρχει φωτογραφικό υλικό που ξεναγεί στη ζωή των ψαράδων της λίμνης και στην εικόνα της μετά την αποξήρανση και την ολοκληρωτική καταστροφή.

Σημειώνεται η μεγάλη ιστορική σημασία της Άνω Κερασιάς, ως μαρτυρικού τόπου, δεδομένου ότι το Μάρτιο του 1944 πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς λόγω της εθνικής αντίστασης και των αγώνων κατά της κατοχής.

Αρχαιολογικοί Χώροι με έλεγχο δόμησης - Κηρυγμένοι - Δ.Ε Φερών

•   Αρχαίες Φερές και ειδικότερα:

•   Ιερό Θαυλίου Διός στη θέση Μαχαλόρεμα ή Αγ. Χαράλαμπος 

•   Λόφος Ακροπόλεως και η έκταση βορείως αυτού 

•   Λείψανα αρχαίου τείχους στην περιοχή Νεκροταφείου και Παναγίας 

•   Λαξευτοί Θαλαμοειδείς Τάφοι της Μυκηναϊκής περιόδου 

•   Περιοχή Υπερείας Κρήνης "Κεφαλόβρυσο" 

•   Ύψωμα Κάστρο ή Δερβίσι παρά το Αερινό Μαγνησίας: τείχος και προϊστορικός οικισμός

•   Ελληνιστική Στοά στη θέση Μπας – Μπαξέ, Βελεστίνο 

•   Παλιός Νερόμυλος Πάντου, Βελεστίνο 

•   "Κράνοβο" Βελεστίνου: Λείψανα Υδραγωγείου 

•   Αρχαιολογικός χώρος στη θέση "Τούρκικα Μνήματα" Κοιν. Αγ. Γεωργίου Φερών 

•   Περιοχή "Καρακάξες" ή "Ρεματιά" Βελεστίνου / Χλόης 

•   Μαγούλα Αγροκηπίου Βελεστίνου 

•   Μαγούλα Μάτι Βελεστίνου 

•   Κοκκίνα Βελεστίνου – Βρύση 

•   Αρχαιολογικός χώρος ΒΔ της Κοινότητας Αγίου Γεωργίου Φερών 

•   Ταφικό μνημείο οικογένειας Ντόντου στο Βελεστίνο 

Πρόκειται για ζώνες που υποδείχτηκαν από την ΚΕ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Νομού Μαγνησίας, την 13η και 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Μαγνησίας αντίστοιχα, και την 7η Εφορεία Νεότερων Μνημείων Ν. Μαγνησίας.

Για τους παραπάνω αρχαιολογικούς χώρους στη Δ.Ε Φερών έχουν γίνει οι εξής κηρύξεις:

1. ΥΑ 9448/19-4-1963, ΦΕΚ 172/Β/24-4-1963 (Βελεστίνο)

2. ΥΑΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ13/69693/2167/23-12-1983, ΦΕΚ 772/Β/30-12-1983 (Αγρός Σαμαρά Βελεστίνο)

3. ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ13/69693/2167/23-12-1983, ΦΕΚ 448/Β/5-7-1984 (Αγρός Σαμαρά Βελεστίνο)

4. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/23099/1429/24-6-1987, ΦΕΚ 370/Β/22-7-1987 (Νερόμυλος Πάντου Βελεστίνου)

5. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/39448/995/17-10-1988, ΦΕΚ 833/Β/16-11-1988 (Κράνοβο

Βελεστίνου)

6. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ13/43708/2114 π.ε./18-1-1991, ΦΕΚ 143/Β/12-3-1991

7. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/15952/870/30-3-1995 - ΦΕΚ 310/Β/20-4-1995 (Καρακάξες Χλόης)

8. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/15951/871/30-3-1995, ΦΕΚ 369/Β/5-5-1995 (Μαγούλα Μάτι Βελεστίνου) 

9. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/300069/736/30-6-1995, ΦΕΚ 626/Β/18-7-1995 (Βρύση Κοκκίνας)

10. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/22621/1299/3-7-1995, ΦΕΚ 648/Β/24-7-1995 (ΒΔ της πρ. κοινότητας Αγίου Γεωργίου)

11. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1896/54589/16-10-2001 - ΦΕΚ 1370/Β/18-10-2001 (ταφικο μνημείο Ντόντου)

Αρχαιολογικοί χώροι με έλεγχο δόμησης - μη Κηρυγμένοι στη Δ.Ε Φερών

Σύμφωνα με την ΚΕ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Μαγνησίας οι Αρχαιολογικοί χώροι και οι εντοπισμένες αρχαιότητες οι οποίες δεν έχουν κηρυχθεί στο Δήμο Φερών είναι οι εξής:

•   Οικισμός Προϊστορικών και Κλασσικών χρόνων 

•   Τύμβος Κλασσικών χρόνων (Πιλάφ Τεπέ)

•   Θέση Ανήλιο –Άγιος Γεώργιος: προϊστορικός οικισμός 

•   Μαγούλα Γκιούλμπερι 

•   Στήθωμα ή Μαμουντζή (ΠΕΒ) και τμήμα του αρχαίου δρόμου Φερών – Παγασών 

•   Μικρό Στήθωμα (Μαγούλα Βισβίκη) 

•   Μαγούλα «Νικονάνου» ή Άγιος Γεώργιος 4 

•   Θέση Μυκηναϊκού Οικισμού 

•   Νεολιθικά Ερείπια 

•   Παλαιά Χλόη (βλ. χάρτη Π2 αριθμός θέσης 24)

•   Άγιος Αθανάσιος – Μικρό Περιβολάκι. Θέση Προϊστορικού οικισμού 

•   Θέση Παλιόκαστρο – Μικρό Περιβολάκι. Οχυρωμένος οικισμός 

•   Οχυρωμένος οικισμός Κλασσικής εποχής 

•   Μαγούλα (Αρχαίο Νεκροταφείο) 

•   Κάστρο Βελή (Οχυρό Κλασσικών Χρόνων ) 

•   Ύψωμα «Λάμπρος» (Οχυρό κλασσικών χρόνων) 

•   Προϊστορικός οικισμός Κοκκίνας 

•   Οχυρωμένος οικισμός Κλασσικών Χρόνων 

•   Νεολιθική εγκατάσταση στην Εκκλησία του Ελευθεροχωρίου 

•   Οχυρό και οικισμός κλασσικών χρόνων 

•   Οικισμός Προϊστορικών και Ιστορικών χρόνων 

•   Αρχαίος δρόμος 

•   Εγκατάσταση Ελληνιστικών – Ρωμαϊκών χρόνων (ύψωμα Νέστορας) 

Η ανάδειξη των μνημείων της ευρύτερης περιοχής του Δήμου, είτε πρόκειται για Αρχαιολογικούς χώρους κηρυγμένους είτε μη κηρυγμένους, μπορεί να γίνει με καθαρισμό και σήμανση της περιοχής των μνημείων και του ευρύτερου χώρου, με την εκπόνηση σχετικών μελετών ανάδειξης και με την επίβλεψη των αρχαιολογικών υπηρεσιών.

Για τους χώρους αυτούς θα επιτρέπεται η χρήση, ανάλογα με την υπόλοιπη περιοχή στην οποία ανήκουν, πλην όμως θα ενημερώνεται η Αρχαιολογική Υπηρεσία. Ειδικότερα για μεν τους Αρχαιολογικούς χώρους που υπεδείχθησαν από την ΚΕ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και σε περίπτωση οικοδόμησης, μετά από έκδοση οικοδομικής άδειας, κρίνεται απαραίτητη η γνωμοδότηση της Υπηρεσίας μετά από έλεγχο κατά την εκσκαφή των θεμελίων. Για δε τους λοιπούς χώρους για οποιαδήποτε εργασία επί των μνημείων θα απαιτείται γνωμοδότηση της αρμόδιας Εφορείας.

Η σχεδίαση των Αρχαιολογικών χώρων στο ΓΠΣ έγινε με τη συνεργασία των Αρχαιολόγων των αρμόδιων Εφορειών Αρχαιοτήτων. Θα ακολουθήσει η οριοθέτησή τους, με βάση το Άρθρο 12 του Αρχαιολογικού Νόμου.

Κηρυγμένα Σπήλαια στη Δ.Ε Φερών

Πρόκειται για Σπήλαιο στη βουνώδη περιοχή του Αγίου Γεωργίου Φερών και άλλο στη βουνώδη περιοχή μεταξύ Βελεστίνου, Αερινού και Μικρό Περιβολάκι, τα οποία κηρύχθηκαν με ΥΑ 21220/10-81967, ΦΕΚ 527/Β/24-8-1967.

Μη Κηρυγμένα Σπήλαια στη Δ.Ε Φερών

Πρόκειται για το Σπήλαιο στη θέση Ψυγείο στην περιοχή της Κοκκίνας. Τα σημαντικότερα μνημεία στην περιοχή της Δημοτικής Ενότητας Φερών είναι τα εξής: 

• Υπέρεια Κρήνη: Είναι μια πανάρχαια πηγή που βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας πόλης.
• Ακρόπολη: Βρίσκεται στη ΝΔ πλευρά της αρχαίας πόλης και περιλαμβάνει δύο λόφους: τη "Μαγούλα Μπακάλη", όπου είναι η θέση του προϊστορικού οικισμούπυρήνα της μετέπειτα πόλης, και το λόφο του "Αγίου Αθανασίου" ή "Παναγίας", όπου σώζεται η οχύρωση του 4ου αιώνα π.Χ.
• Κτήριο με στοά: Τμήμα κτηρίου ελληνιστικών χρόνων, που εντάσσεται στο βορειοανατολικό, πεδινό τμήμα της αρχαίας πόλης, όπου πιθανόν εκτεινόταν η Αγορά. Το κτήριο έχει κιονοστοιχία δωρικού ρυθμού, οι κατώτεροι σπόνδυλοι των κιόνων της οποίας σώζονται στη θέση τους και έχουν μείνει ημίεργοι.
• Ναός του Θαυλίου Διός: Βρίσκεται στο βόρειο άκρο της αρχαίας πόλης. Πρόκειται για έναν από τους ελάχιστους ανασκαμμένους αρχαίους ναούς της Θεσσαλίας. Ήταν περίπτερος, δωρικού ρυθμού, με 6Χ12 κίονες και χρονολογείται στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Σήμερα σώζεται μόνο το νοτιοανατολικό τμήμα της κρηπίδας του.

Αξίζει να αναφερθεί ότι η ΙΓ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων έχει προτείνει την οργάνωση ενός Αρχαιολογικού-Ιστορικού Πάρκου Φερών-Βελεστίνου, που θα περιλάβει όλα τα αρχαία και νεότερα μνημεία, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα μέσα στο πολεοδομικό ιστό της σύγχρονης κωμόπολης και γύρω από αυτόν.