Η Ιθάκη βρίσκεται στο Ιόνιο Πέλαγος, νότια της Λευκάδας και βορειοανατολικά της Κεφαλλονιάς, από την οποία χωρίζεται με ένα θαλάσσιο δίαυλο πλάτους περίπου 4χλμ. Πρόκειται για μια μακρόστενη λωρίδα γης που αναπτύσσεται από βορρά προς νότο, παράλληλα με τη βορειοανατολική ακτής της Κεφαλονιάς και αποτελείται από δυο εδαφικές περιοχές (βόρεια και νότια Ιθάκη) που ενώνονται με ένα στενό πλάτους 600μ. περίπου.

Το νησί της Ιθάκης παρουσιάζει έντονο διαμελισμό στις ανατολικές ακτές, που χαρακτηρίζονται από πολλούς κόλπους και ακρωτήρια. Το βορειότερο άκρο του νησιού αποτελεί το ακρωτήριο Μέλισσα, ενώ το νοτιότερο το ακρωτήριο Άγιος Ανδρέας. 

Η Ιθάκη έχει δύο βασικά λιμάνια, το Βαθύ και τον Πίσω Αετό μέσω των οποίων συνδέεται με την Κεφαλλονιά, την Λευκάδα και την Ηπειρωτική Ελλάδα.

Πίνακας: Δημοτικές και Τοπικές Κοινότητες και οικισμοί του Δήμου Ιθάκης

●       Ο πληθυσμός του Δήμου Ιθάκης ανέρχεται σε 3.231 κατοίκους (απογραφή ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011).

●       Περίπου το 60% των κατοίκων του νησιού καταγράφονται στον οικισμό της Ιθάκης, στο νότιο τμήμα του νησιού. 

●       Ο οικισμός της Ιθάκης (Βαθύ) συγκροτεί με τον οικισμό Περαχωρίου και τον Αετό μια ευρύτερη αστική περιοχή, στο νότιο τμήμα του νησιού.

●       Στο βόρειο τμήμα του νησιού σημαντικό οικιστικό πόλο συγκροτούν οι οικισμοί Σταυρός – Φρίκες – Κιόνι, με χαρακτηριστικά αγροτικής και τουριστικής ανάπτυξης.  

●       Ο πληθυσμός του νησιού τα τελευταία 20 χρόνια (απογραφή ΕΛ.ΣΤΑΤ. 1991-2011) έχει παραμείνει σχεδόν σταθερός.

●       Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού απασχολείται στον τριτογενή τομέα και κυρίως στον τουρισμό.

Σύμφωνα με τον ν.3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011) Αρθ. 5, ως σημαντικά στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος (οικοτόπων και ειδών) είναι οι περιοχές Natura, τα Καταφύγια Άγριας Ζωής (ΚΑΖ), τα Εθνικά Πάρκα, οι Εθνικοί Δρυμοί κ.λπ.

Στο Δήμο Ιθάκης εντοπίζονται τα εξής σημαντικά στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος:

Δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000: Δυτικές Ακτές Κεφαλληνίας Στενό Κεφαλληνίας Ιθάκης– Βόρεια Ιθάκη (Ακρωτήριο Γέρο  Γκόμπος Δράκου Πήδημα– Κεντρί-Αγ. Ιωάννης) (GR2220005) Δέλτα Αχελώου, Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού, εκβολές Ευήνου, Νήσοι Εχινάδες, Νήσος Πεταλάς (GR2310001)

Εσωτερικό αρχιπέλαγος Ιονίου (Μεγανήσι, Αρκούδι, Άτοκος, Βρόμωνας) (GR2220003)

Καταφύγια Άγριας Ζωής: Λεύκη - Σταυρός – Ανωγή (ΦΕΚ 401/Β/1984)

Νησιωτικός υγρότοπος: Αλυκή Ιθάκης (ΦΕΚ 229/ΑΑΠ/2012)  

Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (ΣΠΠ): Νήσοι Εχινάδες, Κάλαμος, Άτοκος (GR084)

Οι ακατοίκητες νησίδες του Δήμου (Εχινάδες νήσοι) βρίσκονται εντός των ορίων του Εθνικού Πάρκου Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου−Αιτωλικού, κάτω ρου και εκβολών ποταμών Αχελώου και Ευήνου και νήσων Εχινάδων (ΦΕΚ 477/Δ/2006) και υπόκεινται σε θεσμικό καθεστώς προστασίας που υπαγορεύεται από τη Διεθνή Σύμβαση Ramsar.