Η Σύρος αποτελεί νησί με μεγάλο ιστορικό βάρος καθώς συνδέεται με την εμφάνιση από την 3η χιλιετία πΧ. του πρώτου πολιτισμού του δυτικού κόσμου, του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού. Επιπλέον, η Σύρος αποτελεί έναν τόπο ο οποίος έχει διαφυλάξει οικιστικά δείγματα από τις διάφορες ιστορικές στιγμές του μέχρι σήμερα δίνοντας έτσι μία ολοκληρωμένη εικόνα της ιστορίας του. Χαρακτηριστικός ο οικισμός της Άνω Σύρου που είναι γνήσιο παράδειγμα μεσαιωνικού οικισμού, αναλλοίωτος ακόμη, τουλάχιστον πολεοδομικά, που διατηρεί τον αρχικό του χαρακτήρα. Στην Άνω Σύρο έχουμε επίσης πολλές καθολικές εκκλησίες και μοναστήρια. Κατά τον 19ο αιώνα η Σύρος ήταν ένα από τα σημαντικότερα εμποροβιομηχανικά κέντρα της Ελλάδας, έδρα ναυπηγείων και αξιόλογων βιομηχανιών και η άνθιση που γνώρισε αποτυπώνεται σε αξιόλογα κτίρια εκείνης της περιόδου. Το τεράστιο πολιτιστικό απόθεμα της Ερμούπολης έχει οδηγήσει στον χαρακτηρισμό ολόκληρου του πολεοδομικού συνόλου ως ιστορικού τόπου. Στην Ερμούπολη μόνο έχουν καταγραφεί περισσότερα από 900 αξιόλογα κτίρια, και κηρυγμένα ως διατηρητέα είναι πάνω από 150. Οι κηρύξεις έχουν γίνει μέσα στο χρόνο από το ΥΠΕΧΩΔΕ, το ΥΠ. ΑΙΓΑΙΟΥ και το ΥΠΠΟ. Επιπλέον στην Ερμούπολη έχουν κηρυχθεί διατηρητέοι δρόμοι και πλατείες (ΦΕΚ 669/Δ/30.5.2002) όπως και γέφυρες.
Οι σημαντικότεροι αρχαιολογικοί χώροι στο Δήμο Σύρου είναι οι εξής :
● Αρχαιολογικός χώρος στο "Ατσιγγανόκαστρο Σύρου (κτιριακά λείψανα προϊστορικού οικισμού) ΦΕΚ 228/Β/11-3-1998
● Αρχαιολογικός χώρος σπηλαίου Φερεκίδη. Καθορισμός ζώνης Β’ προστασίας. ΦΕΚ 91/Β/14-2-1992
● Αρχαιολογικός χώρος στο Δελφινονήσι Σύρου (πρωτοκυκλαδική εγκατάσταση) ΦΕΚ 228/Β/11-31998
●Αρχαιολογικός χώρος Γαλησσά (λείψανα κτηρίων στο Βουνάκι, νεκροταφείο στα Μνημούρια και Ιερό θεότητας με την επωνυμία «επήκοος» στο λόφο Αγία Πάκου). Καθορισμός ζωνών προστασίας Α’ και Β’ ΦΕΚ 91/Β/14-2-1992
●Αρχαιολογικός χώρος Καστρίου- Χαλανδριανής Σύρου (τειχισμένος οικισμός και εκτεταμένο νεκροταφείο της Πρωτοκυκλαδικής Εποχής) ΦΕΚ 91/Β/14-2-1992 και ΦΕΚ 228/Β/11-3-1998
● Αρχαιολογικός χώρος στη θέση "Τάλαντα" (λείψανα σημαντικού Νεολιθικού οικισμού) ΦΕΚ 100/Β/2-2-2001
●Αρχαιολογικός χώρος στα "Γράμματα" (αρχαίαι και μεσαιωνικαί επιγραφαί επί των βράχων) ΦΕΚ 239/Β/30-6-1964 και ΦΕΚ 91/Β/14-2-1992
Επιπλέον, σημαντικά είναι τα μνημεία των καθολικών και ορθόδοξων ναών:
● Ι. Μονή Ιησουιτών με το καθολικό της Ι. Μονής Παναγίας του Καρμήλου ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990
● Ι. Ναός Αγίου Σεβαστιανού ΦΕΚ 810/Β/20-10-1989
● Ι. Μονή Καπουκίνων με τον Ι. Ναό Αγίου Ιωάννου των Καπουκίνων στη Σύρο ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990
● Ι. Ναός Αγίας Τριάδος ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990
● Ι. Ναός Αγίου Αντωνίου ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990
● Ι. Ναός Αγίου Νικολάου του Φτωχού ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990
● Ι. Ναός Κιουρά της Πλάκας ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990
● Ι. Ναός Κιουρά του Κάρλου ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990
● Ι. Ναός Σαν Μιχάλης ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990
● Καθολικός Μητροπολιτικός Ι. Ναός Αγίου Γεωργίου ΦΕΚ 715/Β/15-11-1990