Όσον αφορά τη χωροταξική του ένταξη, ο Δήμος Χαλκηδόνος Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, στα όρια με τους Νομούς Πέλλας και Κιλκίς.  Έδρα του είναι τα Κουφάλια, ιστορική έδρα η Γέφυρα και περιλαμβάνει 17 οικισμούς. Η έδρα του Δήμου βρίσκεται σε απόσταση 35 χλμ από την πόλη της Θεσσαλονίκης. Ο Δήμος Χαλκηδόνος βρίσκεται στην πεδιάδα της δυτικής Θεσσαλονίκης και χαρακτηρίζεται από τη διέλευση του Αξιού ποταμού. Όλες οι Τοπικές/Δημοτικές Κοινότητες χαρακτηρίζονται ως πεδινές. Πρόκειται, κατά βάση, για μία αγροτική περιοχή με παραπλήσια χαρακτηριστικά ανάπτυξης σε κάθε μια Δημοτική Ενότητα και κυρίως στις έδρες των πρώην Δήμων. Χαρακτηριστικά σημειώνεται ότι τα Κουφάλια συγκεντρώνουν πολλές υπηρεσίες και λειτουργούν ως τοπικό κέντρο για την ευρύτερη περιοχή, ενώ ο Άγιος Αθανάσιος και η Χαλκηδόνα, που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή μητροπολιτικού πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης λειτουργούν συμπληρωματικά, ως περιφερειακά κέντρα. Οι 17 οικισμοί που περιλαμβάνει ο Δήμος Χαλκηδόνος κατά δημοτική ενότητα είναι:

Δ.Ε. Κουφαλίων (εκτός περιοχής μελέτης)

Κουφάλια, Πρόχωμα, Καστανάς, Ακροπόταμος

Δ.Ε. Χαλκηδόνας

Χαλκηδόνα, Βαλτοχώρι, Ελεούσα, Μικρό Μοναστήρι, Λουδίας, Άδενδρο, Παρθένιο

Δ.Ε. Αγίου Αθανασίου

Άγιος Αθανάσιος, Γέφυρα, Βαθύλακκος, Νέα Μεσημβρία, Αγχιάλος, Ξηροχώρι

Πίνακας: Δημοτικές/Τοπικές Κοινότητες και οικισμοί των Δ.Ε Αγίου Αθανασίου, Χαλκηδόνος του Δήμου Χαλκηδόνος

●       Ο Δήμος Χαλκηδόνος προέκυψε (Ν.3852/2010) από την συνένωση των προϋπαρχόντων Δήμων Αγίου Αθανασίου, Κουφαλίων και Χαλκηδόνας (νυν Δημοτικές Ενότητες). Ο πληθυσμός του «Καλλικρατικού» Δήμου, σύμφωνα με τα στοιχεία απογραφής της ΕΣΥΕ του 2011, είναι 33.510 κάτοικοι. Σημειώνεται ότι ο πληθυσμός του «Καλλικρατικού» Δήμου κατά τη δεκαετία 2001-2011 σημείωσε μείωση της τάξης 4,65% (το 2001 ήταν 35.145 κάτοικοι σύμφωνα με τα στοιχεία απογραφής της ΕΣΥΕ) ενώ κατά τη δεκαετία 1991-2001 σημείωσε αύξηση της τάξης του 6,5%.

●       Η Δημοτική Ενότητα Αγίου Αθανασίου παρέμεινε πληθυσμιακά σταθερή κατά τις δύο απογραφές (1991,2001). Στη επόμενη απογραφή του 2011 εμφανίζεται μία μικρή πτώση του πληθυσμού της τάξης του 3,3% σε σχέση με την απογραφή του 2001. Η Δημοτική Ενότητα, με πυκνότητα πληθυσμού 89,478 κατοίκους/τετ. χιλιόμετρο εμφανίζεται ως μία περιοχή αραιοκατοικημένη, εδαφικής έκτασης που χαρακτηρίζεται ως πεδινή και αγροτική. Τα ποσοστά του γερασμένου πληθυσμού άνω των 65 (1,97%) είναι κοντά στο μέσο όρο της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης (2,12%).

●       Η Δημοτική Ενότητα Κουφαλίων εμφανίζει μια αύξηση του πληθυσμού της τάξης του 9,8% για το διάστημα 1991-2001 ενώ μία μικρή μείωση της τάξης του 2,43% εμφανίζεται για το διάστημα 2001-2011. Η Δημοτική Ενότητα, με πυκνότητα πληθυσμού 104,317 κατοίκους/τετ. χιλιόμετρο εμφανίζεται ως μία περιοχή αραιοκατοικημένη, εδαφικής έκτασης που χαρακτηρίζεται ως πεδινή και αγροτική. Τα ποσοστά του γερασμένου πληθυσμού άνω των 65 (2,12%) είναι ίσο με τον μέσο όρο της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης (2,12%).

●       Η Δημοτική Ενότητα Χαλκηδόνος εμφανίζει μια αύξηση του πληθυσμού της τάξης του 10,9% για το διάστημα 1991-2001 ενώ μία μικρή μείωση της τάξης του 3,30% εμφανίζεται για το διάστημα 2001-2011. Η Δημοτική Ενότητα, με πυκνότητα πληθυσμού 64,092 κατοίκους/τετ. χιλιόμετρο εμφανίζεται ως μία περιοχή αραιοκατοικημένη, εδαφικής έκτασης που χαρακτηρίζεται ως πεδινή και αγροτική. Τα ποσοστά του γερασμένου πληθυσμού άνω των 65 (2,10%) είναι παραπλήσια με τον μέσο όρο της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης (2,12%).

●       Ο Δήμος Χαλκηδόνος είναι ένας αραιοκατοικημένος Δήμος με συνολικό πληθυσμό 33.510 κατοίκους και πυκνότητα πληθυσμού 92,06 κάτοικοι/τετ.χιλιόμετρο. Συγκριτικά, η Περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης (με έδρα την Θεσσαλονίκη) έχει μόνιμο πληθυσμό 1.110.312 και μέση πυκνότητα πληθυσμού ανά τετ. χιλιόμετρο 301,49. Οι τρεις δημοτικές ενότητες παρουσιάζουν ομοιομορφία ως προς τον πληθυσμό με την Δημοτική Ενότητα Αγίου Αθανασίου να έχει τον περισσότερο πληθυσμό 14.683 κάτοικοι. Οι δείκτες γήρανσης για τις τρεις Δημοτικές Ενότητες κυμαίνονται σε παραπλήσια επίπεδα με μέσο όρο 1,07, πολύ κοντά με το δείκτη γήρανσης της χώρας που είναι 1,10.

●       Tο 8,98% του μόνιμου πληθυσμού του Δήμου είναι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος, ή κάτοχοι μεταπτυχιακού, ή πτυχιούχοι ΑΕΙ. Το 4,45% είναι Πτυχιούχοι μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΙΕΚ, Κολλέγια κλπ.) Το 17,81% απόφοιτοι Λυκείου (Γενικού, Εκκλησιαστικού, Επαγγελματικού κλπ.). Το 16,20% του πληθυσμού είναι πτυχιούχοι μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το 16,26% είναι απόφοιτοι τριτάξιου Γυμνασίου και πτυχιούχοι Επαγγελματικών Σχολών και τέλος το 28,99% είναι απόφοιτοι Δημοτικού. Το 16,89% εγκατέλειψαν το Δημοτικό, αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση και ολοκλήρωσαν την προσχολική αγωγή αλλά δε γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Τέλος, το 6,68% είναι μη κατατασσόμενοι (άτομα γεννηθέντα μετά την 1/1/2005). 

Πίνακας: Πληθυσμιακή εξέλιξη των ΔΕ Αγίου Αθανασίου, Χαλκηδόνος του Δήμου Χαλκηδόνος 1991-2001-2011 (πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.) 

Σύμφωνα με τον ν.3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011) Αρθ. 5, ως σημαντικά στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος (οικοτόπων και ειδών) είναι οι περιοχές Natura, τα Καταφύγια Άγριας Ζωής (ΚΑΖ), τα Εθνικά Πάρκα, οι Εθνικοί Δρυμοί κ.λπ. 

Στην περιοχή μελέτης μας εντοπίζονται τα εξής σημαντικά στοιχεία και προστατευόμενες περιοχές φυσικού περιβάλλοντος:

•  Περιοχές NATURA (SCI / SAC):  ΔΕΛΤΑ ΑΞΙΟΥ-ΛΟΥΔΙΑ-ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ-ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗΑΧΙΟΥΠΟΛΗ (GR1220002 - SCI A)

•  Περιοχές NATURA (SPA): ΔΕΛΤΑ ΑΞIΟΥ-ΛΟΥΔIΑ-ΑΛIΑΚΜΟΝΑ-ΑΛYΚΗ ΚIΤΡΟΥΣ  (GR1220010 –

SPA) 

•        Υγρότοποι RAMSAR: ΔΕΛΤΑ ΑΞIΟΥ -ΛΟΥΔΙΑ-ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ

•    Φορείς Διαχείρισης: Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Θερμαϊκού Κόλπου

•        Εθνικά Πάρκα:  Αξιός - Λουδίας – Αλιάκμονας, Β3 - Περιοχή Προστασίας της Φύσης

Κύριο μορφολογικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι οι εκτεταμένες πεδινές εκτάσεις που από νότο προς βορά κλιμακώνονται από πεδινές σε λοφώδεις χαμηλού ύψους με ήπιο ανάγλυφο και ομαλές εξάρσεις το οποίο διατρέχεται από πλήθος ρεμάτων. Άλλο βασικό χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος της περιοχής που διαμορφώνει καθοριστικά την μορφή του τοπίου είναι ο ποταμός Αξιός, ο οποίος έχει μεγάλη αισθητική και οικολογική αξία. Ο Αξιός, είναι ο δεύτερος σε μέγεθος ποταμός της Βαλκανικής χερσονήσου μετά τον Έβρο, με συνολικό μήκος 380 Km, εκ των οποίων τα 80 Km εντός του ελληνικού εδάφους. Ο ποταμός με την είσοδο του στην Ελλάδα διασχίζει τους νομούς Κιλκίς και Θεσσαλονίκης και μετά από πορεία 80 περίπου χιλιομέτρων εκβάλλει στον Θερμαϊκό κόλπο.

Η ποικιλομορφία της βλάστησης στην περιοχή που αναπτύσσεται κατά μήκος του ποταμού και η παρουσία εκατοντάδων ειδών πουλιών δημιουργούν έναν υγροβιότοπο, ο οποίος ως περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους είναι Διεθνούς σημασίας και συμπεριλαμβάνεται στους Ελληνικούς προστατευόμενους από την Οδηγία οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ και το δίκτυο Natura 2000. Η τοποθεσία "Νησί", έκτασης 1.700 στρεμμάτων, στα Κουφάλια αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του υγροβιότοπου καθώς βρίσκουν καταφύγιο πλήθος πουλιών και ζώων. Επιπλέον, μεγάλο τμήμα της περιοχής του Δήμου ανήκει στην Περιφερειακή Ζώνη του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αξιού, Γαλλικού, Λουδία, Αλιάκμονα, Αλυκών Κίτρους και λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου, περιοχή που προστατεύεται από εθνικές και διεθνείς συνθήκες (RAMSAR, NATURA 2000, κλπ). Στις όχθες και τις νησίδες που δημιουργούνται κατά μήκος του ποταμού αναπτύσσεται παρόχθια βλάστηση, αποτελούμενη κυρίως από λεύκες, ιτιές και σκλήθρα. Έτσι, δημιουργούνται κατάλληλες συνθήκες για την άγρια ζωή και ιδιαίτερα τη διαβίωση της άγριας ορνιθοπανίδας. Πρόβλημα για το περιβάλλον του Δήμου αποτελεί η ανεξέλεγκτη διάθεση στερεών και υγρών αποβλήτων των διάσπαρτων παραγωγικών μονάδων του δευτερογενή τομέα, καθώς και των κτηνοτροφικών μονάδων.

Φυσικοί Πόροι

Οι σημαντικότεροι φυσικοί πόροι του Δήμου είναι το έδαφος και οι υδατικοί πόροι στους οποίους περιλαμβάνονται, τόσο τα επιφανειακά νερά, όσο και οι υπόγειοι υδροφόροι ταμιευτήρες νερού. Το πλέον σημαντικό στοιχείο σε σχέση με τους υδάτινους πόρους του Δήμου είναι ότι από την περιοχή μελέτης διέρχεται ο Αξιός ποταμός ο οποίος ρέει διασχίζοντας με κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο, με την Δημοτική ενότητα Κουφαλίων να βρίσκεται στα δυτικά του ποταμού ενώ τις Δημοτικές Κοινότητες Προχώματος, Καστανά, και Ακροποτάμου στα ανατολικά του ποταμού. 

Τα εδάφη της περιοχής έχουν μηχανική σύσταση που ποικίλει από ελαφρά πηλώδη έως αργιλοπηλώδη εδάφη ενώ στο νότιο τμήμα του Δήμου παρουσιάζουν έντονη υδρομορφία. Από άποψη παραγωγικής ικανότητας κατατάσσονται στα πολύ παραγωγικά εδάφη τα οποία όμως εμφανίζουν σημαντική παθογένεια σε πολλές εκτάσεις, κυρίως στο νότιο τμήμα. Η παθογένεια αυτή συνίσταται στην παρουσία σημαντικών εκτάσεων αλατούχων και ισχυρά αλκαλιωμένων εδαφικών εκτάσεων με δημιουργούς παράγοντες την γειτνίαση με την θάλασσα και το χαμηλό υψόμετρο καθώς επίσης και την σώρευση αλάτων λόγω εντατικών αρδεύσεων με προβληματικής ποιότητας νερό.

Τα επιφανειακά νερά αποτελούν την βασική πηγή υδροληψίας κυρίως για άρδευση. Οι υπόγειοι υδροφόροι αποτελούν την βασική πηγή υδροληψίας για την ύδρευση τόσο του πολεοδομικού συγκροτήματος (Π.Σ.) Θεσσαλονίκης, όσο και των άλλων οικισμών της περιοχής. Κύριας υδρολογικής σημασίας είναι το υδατόρευμα του Αξιού με ουσιαστικές λειτουργίες: στον εμπλουτισμό των υδροφόρων, στην υποστήριξη ενός πλούσιου οικολογικά παραποτάμιου συστήματος, στην υποστήριξη του Δέλτα και του εκεί υδροβιοτόπου αλλά και στην υποστήριξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Περιβαλλοντική Επιβάρυνση

Αναφορικά με την ποιότητα των υδάτινων πόρων ο Αξιός ρυπαίνεται από χημικά απόβλητα, λύματα που προέρχονται από βιομηχανικές μονάδες τόσο της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ), όσο και από ελληνικές βιομηχανίες, καθώς επίσης από αστικά λύματα που προέρχονται τόσο από πόλεις της ΠΓΔΜ, όσο και από ελληνικές πόλεις όπως η Βέροια, η Έδεσσα, η Κοζάνη, το Κιλκίς και η Φλώρινα. Επιπλέον, η ρύπανση του Αξιού επιβαρύνεται από: Γεωργικές δραστηριότητες οι οποίες μολύνουν τόσο το επιφανειακό όσο και το υπόγειο υδατικό δυναμικό με αυξημένες ποσότητες αζώτου και φωσφόρου. Η εν λόγω επιβάρυνση οφείλεται σε υπολείμματα λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση και προστασία των καλλιεργειών. Σε λύματα από κτηνοτροφικές μονάδες. Στους χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων που συναντώνται σε ρέματα, χειμάρρους ή ακόμη από την παράνομη απόθεση των στις όχθες του Αξιού.

Σε ότι αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση η περιοχή του Δήμου Χαλκηδόνος επιβαρύνεται από την κίνηση των οχημάτων στο οδικό δίκτυο της περιοχής. Η μεγαλύτερη επιβάρυνση προέρχεται από τον κλάδο της ΠΑΘΕ (Πάτρα-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Εύζωνοι) που διέρχεται από τα ανατολικά του Δήμου Κουφαλίων, ανατολικά των οικισμών Ακροποτάμου, Καστανά και Προχώματος, ο οποίος εκτός από το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αντιμετωπίζει και πρόβλημα ηχορύπανσης λόγω του κυκλοφοριακού φόρτου. Άλλοι οδικοί άξονες που επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα της περιοχής είναι ο κλάδος του Πρωτεύοντος Επαρχιακού Δικτύου, η Επαρχιακή Οδός με αρ. 8 η οποία διέρχεται από το Δημοτικό Διαμέρισμα των Κουφαλίων, χωρίζοντας το σε δύο τμήματα (ανατολικό και δυτικό), καθώς και ο κλάδος της παλαιάς εθνικής Οδού (αρ.1), ο οποίος είναι κλάδος του τριτεύοντος εθνικού δικτύου και διέρχεται παράλληλα με την ΠΑΘΕ, διαμέσου των οικισμών Ακροποτάμου και Προχώματος και σε επαφή με τον Καστανά.